page0920

912

Spring-RIce — Spnrlnna

lity ki whigów, lubo 1851 r. stawiał im oppozycyję w' niektórych kwestyjach, jak mianowicie co do bilu o tytułach. Umarł r. 1857.    F. //. L.

Sprotta (Clupea sprotta L. Harengula ty rołta Vit.), gatunek ryb dawniej do rodzaju śledzia (ob.) zaliczany, obecnie w oddzielnym rodzaju, Harengula, rodziny śledziowatych umieszczony, pospolity w morzu Baltyckiem i Północ-nem, podobny do śledzia, lecz mniejszy od niego, bo tylko 4—5 długi, mający pokrywkę skrzelową jednobarwną nieżyłkowaną, promienisto pokreśloną. Na krawędzi brzusznej łuski ostre tworzą szereg ząbków; w płetwie grzbietowej znajduje się 16 promieni. Podczas jesieni wielkie gromady sprott zbliżają się do brzegów dla tarła, a połów ich około brzegów Anglii rozpoczyna się w Listopadzie i trwa przez całą zimę. Mięso ich bardzo delikatne i smaczne; do handlu sprotty wchodzą solone i wędzone, z których KiePskie są najbardziej cenione. W Anglii z powodu wielkiej mnogości tych ryb, używają je częstokroć na nawóz na pola.

Sprowadzanie ułamków do wspólnego mianownika, ob. Ułamki. Sprowadzanie wyrażeń do prostszej postaci, czyli Redukcyja, ob. Upraszczanie.

Sprudel, jestto główne źródło wody mineralnej w Karlsbad (ob), zwane po polsku War; ztąd pochodzi nazwisko: kamień sprudlowy (warowy), używane na oznaczenie osadów krystalicznych, powstających z wód mineralnych zawierających w rozpuszczeniu węglan wapna, które szczególniej stosuje się do osadu kamienistego karlsbadzkiego. Odznacza się on barwą ciemniejszą, większą gęstością, twardością i ciężkością od innych utworów tego rodzaju. W Karlsbadzie rozmaite przedmioty umieszczają w wodzie waru, aby się pokryły ich osadem; przedmioty te bywają nabywane przez gości na pamiątkę pobytu.

Spruner (Karol), historyk i geograf niemiecki, urodził się 1803 r. w Stutt-gardzie, nauki ukończył w Monachium, potem zaciągnął się do wojska i w 1856 roku był adjutantem króla Maxymilijana. Pożytecznemi pracami z zakresu dziejów i ziemioznawstwa zyskał stopień doktora filozofii i przyjęcie na członka akademii umiejętności w Munichu. Jako professor geografii w szkole wojskowej miał sobie poruczone od króla nakreślenie historycznej mappy Ba-waryi i takąż Europy, jako też napisanie Wojennej historyi Bawaryi. Do ważniejszych prac jego należą: Historisch-geographischer Handatlas, w 118 kartach (Gotha, 2-gie wydanie 1853—-55), dzieło sumiennie opracowane; Baierns-Gaue (Bamberg, 1831); Hlstorischer Atlas von Bajem (Gotha, 1838); Historisch-geographischer Schulatlas (Gotha, 1854—55); Leitfaden zur Geschichte Bajorns (Bamberg, 1853).

Sprys, sprysa, u flisów, przewoźniczy drąg, okuty na końcu żelazem. W dawnej zaś architekturze naszej, nazywano tym wyrazem podporę z drzewa albo z muru, dla umocnienia ścian budowli.

Sprzączka, do zapięcia czego, z żelaza, srali, srebra i t. p. wyrobiona. Służy zarówno do zapięcia wstążek na kapeluszach, jak w dawnych ubiorach polskich, a dziś u ludu: do trzewików bywały nawet, jak u panujących i mo-źnowładzców, drogiemi kamieniami wysadzane. Żelazne służą do zapinania popręgów u koni, lejców i t. p.

Sprzęt, sprzęty, wyraz ogólny oznaczający tak w gospodarstwie jak w co-dziennem użyciu wszelkie meble, naczynia, narzędzia i porządki domowe.

Spnrinna (Vestiicius), wódz i poeta rzymski, żyjący w połowie I wieku po J. C., współczesny młodszemu Pliniuszowi i Tacytowi, wracając do Rzymu