page0941

933

Saper — Sapieha

gami, fartuchy irszane białe na piersiach po biodra, bermyce niedźwiedzie z czerwonem picrem, i topory na ramieniu. Taki ubiór był saperów wówczas na paradę: ostatni ich zastęp, szedł przed karawanem wiozącym zwłoki wodza naczelnego, marszałka cesarstwa, księcia Józefa Poniatowskiego. Nosili jedni tylko w calćm wojsku długie brody, ztąd przysłowie w naszym języku powstało: „zarosły jak saper.” W armii królestwa Polskiego, mieli mundury zielone, z ponoowemi wypustkami, i kaszkiety zwyczajne jak i inna piechota. K. Wl. W.

S&phir (Maurycy), znany humorysta niemiecki, urodzony w Peszcie, pochodzenia żydowskiego; wydawał od 1826 do 1829 r. w Berlinie czasopismo humorystyczne, literackie i teatralne pod tytułem: Berliner Schnellpost, później tamże Berlin Kurier. Gdy atoli z powodu sarkastycznych dowcipów zjednał sobie wielu nieprzyjaciół, udał się do Munichu, gdzie znów redagował dwa pisma peryjodyczne: Bazar i Der dmisehe Horizont (od r. 1830—1833). Zwiedzając Paryż, przyjął tamże chrzest w kościele protestanckim; 1834 roku osiadł w Wiedniu, gdzie do śmierci (nastąpionej 1861 r.) wydawał pismo ller Humor ist. Oddzielnie wyszły jego: Gesammelłe Schriften (4 tomy, 1832); Dumnie Briefe (1834); Humor istis ehe Damenbibhotheh (6 tomów, 1838); Con-rersations-Leoeicon f ur Geist, WUz und Humor {1852). Wszystkie prace Saphira nacechowane są niepospolitym talentem humorystycznym; zarzucają jednak słusznie dowcipom jego zbyt wielką obfitość kalamburów. F. H. L.

Sapieha, znakomita rodzina litewska, vueikiego niegdyś znaczenia w kraju i ogromnej możności, której przodkowie od dawnych czasów piastowali najwyższe godności na Litwie i w gronie swojem liczyła mężów zasłużonych w zawodach rycerskich i politycznych. Podług najnowszych badań, Sapiehowie nie byli pierwotnie kniaziami, a tytuł książąt przyjęli dopiero w XVII wieku. Nie wątpliwy wywód ich początku jest od Sunigajły kasztelana trockiego, który na siebie i ród swój wziął herb Lis w Horodle 1413 r., a którego potomek Siemion czyli Symeon Sunigajłowicz, wojewoda podlaski i poseł Kazimierza Jagiellończyka do Rzymu, pierwszy nosił nazwisko Sapihy. Od jego dwóch synów Bohdana i Jana poszły dwie linije Sapiehów, Siewierska i Ko-deńska. Początek atoli wielkości i zamożności domu, rozpoczął Iwaszko Sapieha, pisarz litewski i kanclerz królowej Heleny, który udzielił Zygmuntowi l niezbite dowody zdrady Glińskiego, a tem zaskarbiwszy łaskę królewską, sobie i swej rodzinie drogę do znaczenia otworzył. Co do samego nazwiska, to znane dokumenta z XV i XVI wieku, zcwią ich Sopehami, Sopihami i Sopie-źi/czami, co miało pochodzić od ruskiego wyrazu sopieł' (sapać), w końcu zaś XVI stulecia już stale pisali się Sapiehami. Pomiędzy nimi wymieniamy znakomitszych, takimi byli: z linii Siewierskiej-. — Sapieha, (Lew), wielki mąż stanu, polityk zawołany i statysta, najstarszy syn Jana starosty drohick'ego, urodził się w Ostrowie dnia drugiego Kwietnia 1557 roku, z rodziców pod ten czas ewangelickiego wyznania. Otrzymawszy początkowe nauki w domu, wyższe kończył w Lipsku, wydoskonaliwszy się najwięcej w wymowie i hi-storyi, następnie zwiedziwszy obce kraje powrócił do Litwy. Na pierwszych zaraz sejmikach obrany posłem, pięknie się współziomkom zalecił z rozsądku i wymowy, a królowi Stefanowi, cc wiele u niego popłacało, z biegłej umiejętności języka ła cińskiego. W dowód też względów króla, zaraz urząd sekretarza wielkiego księztwa Litewskiego otrzymał. Wojna rozpoczęta dała sposobność Sapieże nabycia i sławy rycerskiej. Dowodząc na niej pułkiem husarskim, własnym kosztem wystawionym, pod Toporcem, Zawołociem, przy zdobywaniu Ostrowa i Pieskowa, wielkiego meztwa dał dowody, za co też urząd pisarza