page0955

Stair — Stajnia

947

w Szkoeyi (1745) sprawiło, ze znowu objął dowództwo nad uorganizowsnem w Anglii wojskiem i pojednał się z królem. Umnrł 1747. — Stair (Jan Ha-milton-lłalrymple, ósmy hrabia), urodzony 15 Czerwca 1771 r. z linii pobocznej, od 1790 r. służył w wojsku angielskim, odznaczająco się walczył w Hollandyi i we Flandryi 1794—1795 r. i potem miał udział w wyprawie do Kopenhagi w 1807 r., za co otrzymał stopień generała majora. Po zawarciu pokoju, wraz z innemi członkami arystokratycznemi, założył sobie zadanie, uwolnić Szkocyję od wyłącznego wpływu torysów, już od pół wieku trwającego. Wystąpił jako kandydat do parlamentu z Lothian, lecz nie utrzymał się z powodu przeważającego wpływu przeciwnego stronnictwa. Gdy jednak bil reformy w 1832 i w Szkoeyi utworzył nowe niezależne ciało wyborcze, wybrano go znaczną większością głosów. W 1838 r. postąpił na rzeczywistego generała i 20 Marca 1840 po stryju Janie Wilhelmie Henryku został hrabią Stair. W Kwietniu 1841 otrzymał tytuł lorda Oxenfoord i godność para Anglii, i za gabinetu wigów od r. 1840—4i, tudzież od 1846—52 sprawował urząd wielkiego zachowawcy pieczęci szkockiej. Umarł w Oxenford-CastIe 10 Stycznia 1853 r. Po nim nastąpił jego brat Nortk Dalrymple jako dziewiąty hrabia Stair. Jego syn, Jan wicehrabia Dalrymple, urodzony 1 Kwietnia 1819 roku, od roku 1841 członek parlamentu z. Wigtonshire, zaślubił w 1841 córkę księcia de Coigny.

Staje (stajanie), pomiar gruntu. Solski w Geometryi pisze, że: „mila polska ma staji.n 36.” Grzepski liczy staje za ośmnastą część łanu. Czacki mówi: „Staje powinno mieć 220 kroków.” Haur, ekonomista z czasów Jana 111, wyraża: „Staje ma w sobie kroków 120, t. j. stóp 625.” Jakubowski p.sze: „Łan polski dzieli się na 3 pola, w każdem polu wzdłuż jest staj 4, każde staje wzdłuż 150 stóp.” Ostrowski w Prawie Cywilnem mówi: „Staje geometryczne ma kroków geometrycznych 125 albo łokci 416 i calów 16; staje statutowe łokci 84.’’

Stajnia, jestto budynek służący do pomieszczenia koni. Warunki hy-gieniczne oparte na znajomości natury konia, oraz wygodne wewnętrzne urządzenie odpowiednie przeznaczeniu i rassie koni, stanowią wartość stajni. Stosownie do rozmaitych celów i stajnie bywają rozmaite, gdyż inna stajnia potrzebna jest dla koni fornalskich czyli roboczych, inna dla cugowych, a inna z przeznaczeniem do hodowli koni pełnej krwi. Nadto, stajnia może być pojedyncza, gdzie konie stają jednym rzędem, i podwójna w której ustawione są dwoma rzędami. Głównie zwrócimy tu uwagę na stajnię dla koni roboczych, gdyż bez tej żadne gospodarstwo obejść się nie może; stajnie zaś dla hodowli rassow^rej, z powodu swej kosztowności, wyjątkiem w kraju być muszą i nale-żyć mogą tylko do ludzi specyjalnych w tej gałęzi przemysłu rolniczego. Wiadoma ważność wpływu powietrza na każdą istotę, z tego względu stajnia winna być wystawiona na południc lub południo-wschód, z zabezpieczeniem od północy w okolicach mianowicie zimnych i wilgotnych, z otworami modyfikują -cemi zbytek letnich upałów; w pewnej odlegtości od wody stojaocj, gnojowisk i t. p. miejsc wydzielających z siebie miazma i złe powietrze- Co do powietrza mającego się znajdować wewnątrz stajni, odnośnie do potrzen każdej sztuki, ogólna formuła wymaga 4 metry na każde'100 kilos żywej wagi, czyli ku-biczność powietrza według zasad nauki uważana z» potrzebną dla jednego konia wynosi w przecięciu: 20—30 metrów sześciennych, chociaż widocznie w^rzrost konia, pora roku, wietrzniki stajenne i t. d. warunki te mogą zmieniać. Aby otrzymać 20—25 metrów kw. powietrza, przestrzeń dostateczna dla ka-

60#