0011

zadaniem baterii była obrona przeciwlotnicza najważniejszych obiektów powstającej na Helu bazy morskiej. Następstwem wybudowania wspomnianych baterii było utworzenie na Helu 2 Morskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej (1 Morski Dywizjon znajdował się w Gdyni).

Koncepcja wybudowania bazy morskiej na Helu powstała już w latach 1926—1927. Wtedy to opracowano w Sztabie Generalnym studium, wskazujące na konieczność wybudowania bazy operacyjnej dla floty nie w Gdyni, lecz na Helu. Na decyzji tej zaważyło niekorzystne położenie Gdyni i Oksywia w niewielkiej odległości od granicy niemieckiej i w pobliżu granicy wrogo wobec Polski usposobionego Wolnego Miasta Gdańska ²⁸.

Decyzja budowy na Helu bazy morskiej przewidywała wybudowanie obok kilku baterii artylerii, stanowiących zasadnicze elementy obrony projektowanej bazy, także całego zespołu obiektów i urządzeń, niezbędnych dla jej sprawnego funkcjonowania. W roku 1931 zapoczątkowano budowę portu wojennego w Helu. W rzeczywistości wybudowano jedynie basen o wymiarach 300X400 m, bez dostatecznego wyposażenia zaplecza lądowego. Co więcej, do wybuchu wojny nie zdołano ukończyć tej bardzo ważnej inwestycji. Tak więc w roku 1939 port wojenny mógł pełnić rolę jedynie bazy postojowej dla niewielkiej liczby okrętów.

Jednocześnie z budową basenu zaprojektowano wzniesienie we wschodniej części półwyspu różnego typu obiektów, mających wraz z portem wojennym tworzyć bazę morską. W ciągu kilku lat wybudowano w najszerszym miejscu półwyspu składy min i torped, 4 schrony dla amunicji okrętowej, 2 zbiorniki podziemne o pojemności 400 m³ każdy dla ropy lekkiej używanej przez okręty podwodne oraz 2 większe zbiorniki o pojemności 1000 m³ każdy, przeznaczone na ropę ciężką dla niszczycieli. Ta ostatnia inwestycja nie została w pełni ukończona. Niezainstalowanie pomp do tłoczenia ropy uniemożliwiło w praktyce pobieranie paliwa ze zbiorników przez okręty stojące W porcie.

W skład obiektów należących do bazy wchodziła także podziemna elektrownia bojowa i zespół urządzeń pomocniczych, takich jak wodociągi i kanalizacja, koszary oraz system dróg i kolejek ²⁹.

Budowa bazy morskiej na Helu, choć nie pozbawiona braków, była bez wątpienia dużym osiągnięciem Marynarki Wojennej, szczególnie zaś jej służb fortyfikacyjno-budowlanych. Ustawienie baterii nadbrzeżnych i przeciwlotniczych było dziełem zespołu inżynierów-fortyfikatorów z Szefostwa Fortyfikacji Wybrzeża Morskiego. Działalność Szefostwa nadzorowała Służba Budownictwa, istniejąca od roku 1931 jako komórka Kierownie-

²⁸    Pismo szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej z 7.5.1927 r. do szefa Sztabu Generalnego, Centralne Archiwum Wojskowe, Zespól Kierownictwa Marynarki Wojennej, t. 131.

²⁹    Tadeusz Kinel: Moje wspomnienia z okresu służby w Marynarce Wojennej w latach 1931—1947 (1960), s. 26—39, Archiwum Wydz. Hist. Żarz. Polit. Mar. Woj.

12