089

CZĘŚĆ II

Społeczeństwa arabsko-muzułmańskie

(XI-XV wiek)

Pięć wieków, omawianych w tej części, stanowi okres, w którym świat islamu był pod pewnymi względami podzielony, pod innymi zaś zachowywał jedność. Granice terytorium muzułmańskiego uległy zmianie: nastąpiła ekspansja w Anatolii i Indiach, utracono jednak Hiszpanię na rzecz królestw chrześcijańskich. W ramach tych granic pojawił się podział między tymi obszarami, gdzie arabski był powszechnym językiem życia i kultury, a tymi, gdzie był on głównym językiem piśmiennictwa religijnego i prawnego, ale gdzie odrodzony język perski stał się podstawowym medium kultury świeckiej. Znaczenia nabrała trzecia grupa etniczna i językowa: Turcy, którzy stanowili rządzącą elitę w znacznej części wschodnich obszarów świata muzułmańskiego. Na terenach, gdzie używano arabskiego, aż do XIII wieku nadal istniał kalifat abbasydzki ze stolicą w Bagdadzie. Doszło jednak do istotnych podziałów politycznych między trzema strefami: Irakiem, który na ogół był powiązany z Iranem, Egiptem, który zwykle władał Syrią i zachodnią Arabią, oraz Maghrebem obejmującym różne obszary.

Mimo politycznych podziałów i zmian na mówiących po arabsku obszarach świata islamu pojawiły się instytucje społeczne i kulturowe, które w tym okresie zachowały stosunkowo dużą stabilność, ujawniając zarazem wzajemne podobieństwa poszczególnych regionów. Th część poświęcona jest środowiskom mieszkańców miast, chłopów i koczowniczych pasterzy oraz związkom między