092

Pr złócc f>il red pruł dr lubJ K. Kuawnkicgti"Piidiuwy loknbuk^i*. 'K';«r»xr«j 3006. ISBN k.V.>i;h-.ł|>2 0 C by WNT

miedzi. Hem A różni się od hemu cytochromu c i Ci kilkoma cechami. Identyczne pod względem budowy chemicznej dwie cząsteczki hemu A łcyto-chromu a i wykazują odmienne właściwości ze względu na to, że są one umiejscowione w różnych częściach oksydazy cytochromowcj Jedna cząsteczka hemu nazywa się hemem o. a druga hemem a,. Jony miedzi iCu_A i Cu_Bl również różnią się od siebie z powodu innego sposobu wiązania się z białkiem. Hem (i mieści się w podjcdnostce II blisko Cu_A. a hem o, występuje obok Cu» (w podjcdnostce I) Układ ten jest układem rcdox, w którym jony miedzi i żelaza ulegają naprzemiennym procesom utleniania (Fe³ '. Cu’ *) i redukcji (Fe* *, Cu * >. Cylochrom c oddaje elektron do układu hem u Cu*. Następnie elektron jest przenoszony na centrum hem c/r-Cu*. gdzie po zajściu kilku reakcji 0> ulega redukcji do H*0.

Przepływ elektronów w oksydazie cytochromowcj może ulegać zahamowaniu przez tlenek węgla, cyjanki i azydek, uniemożliwiając dalszy udział oksydazy cytochromowcj w naprzemiennych procesach utleniania i redukcji. / chwilą gdy zablokowany zostanie ostatni człon łańcucha oddechowego, unicczynmony jest cały łańcuch i wszystkie reakcje metaboliczne od niego zależne Krytyczne dla zatrucia cyjankami i cyjanowodorem jest zablokowanie przemian tkanki nerwowej, a zwłaszcza ośrodka oddechowego, którego porażenie prowadzi do zgonu. Trwałość kompleksu cytochrom-CN jest ograniczona, enzym ulega dość szybko spontanicznej reaktywacji W zatruciach cyjankami można podawać m in. wersenian dikobaltowy. któiy powoduje odłączenie jonu cyjankowego od oksydazy, uwalniając w len sposób enzym.

4.3.5. Rozprzężenie oksydacyjnej fosforylacji

Reakcje spalania komórkowego zachodzące przy udziale tlenu są egzotermiczne. Aby komórka mogła prawidłowo funkcjonować, energia uwolniona w procesie spalania musi zostać zmagazynowana w postaci związków wysokoenergetycznych Z tego względu mitochondria zawierają, oprócz elementów łańcucha oddechowego, aparat przeprowadzający cndotermiczną reakcję:

ADP + P - ATP

Reakcja ta jest w niezupełnie wyjaśniony sposób sprzężona z egzotermicznymi reakcjami zachodzącymi w łańcuchu oddechowym ipatrz rys. 4 3j, tak ze zużyciu tlenu w procesach utleniania większości substratów towarzyszy powstanie ATT z nieorganicznego fosforanu i stosunek PO pozostaje stały (około 3:1). Niektóre substancje toksyczne mają zdolność do ..rozkojarzania" oksydacyjnej fosforylacji w ten sposób, że procesy spalania zachodzą normalnie < lub nawet są przyspieszone i, natomiast procesy fosforylacji zostają zahamowane. Powoduje to nadmierne, niekontrolowane uwalnianie energii wywołujące wzrost ciepłoty ciała i w ciężkich przypadkach - zgon. Klasyczne

92

•4 MLCIIANIZMY DZIAŁANIA TOKSYCZNEGO