1031

Justyna WMorowicz

•    badana zbiorowość jest bardzo liczna, w związku z tym objęcie obserwacją statystyczną wszystkich jej elementów (jednostek) byłoby bardzo kosztowne, czasochłonne i wymagało zaangażowania wielu osób, zarówno na etapie zbierania informacji, jak i ich opracowywania (dlatego w sposób ciągły prowadzi się np. badania częściowe aktywności ekonomicznej ludności BAEL, choć bardziej dokładnych informacji o zatrudnionych i bezrobotnych dają spisy powszechne).

Do najpopularniejszych typów badań częściowych należą:

•    badania reprezentacyjne,

•    badania monograficzne,

•    badania ankietowe.

Badania reprezentacyjne sprowadzają się do zbadania wybranej grupy jednostek statystycznych (próby) reprezentujących określoną populację. Próba ta powinna być reprezentatywna, tzn. stanowić miniaturę populacji generalnej, zachowując jej strukturę i prawidłowości. Próbę uznaje się za reprezentatywną, jeśli spełnione są dwa warunki: gdy jest wystarczająco liczna i dobrana w sposób losowy. Próbą losową nazywamy dobraną w sposób losowy, a więc taką, w której prawdopodobieństwo dostania się elementu z populacji do próby jest określone. Badania tego typu mają ogromne znaczenie. W praktyce statystycznej stosuje się je np. do analizy budżetów gospodarstw domowych, warunków bytowych ludności, w statystycznej kontroli jakości wyrobów, w statystyce ludności, wstępnej ocenie plonów w rolnictwie, w komunikacji i łączności itp.

Badania monograficzne polegają na wszechstronnym opisie i szczegółowej analizie pojedynczej jednostki lub niewielkiej liczby charakterystycznych jednostek badanej zbiorowości statystycznej. Wyniki obserwacji mają postać nie tylko materiału liczbowego, ale także opisu słownego, który szczegółowo charakteryzuje cechy jakościowe. Badanie monograficzne obejmujące jednostki typowe pozwala na uogólnienie wyników na pozostałe jednostki zbiorowości statystycznej. Jednostki opisywane w takim badaniu mogą być jednak również jednostkami przodującymi lub wyróżniającymi się negatywnie. W' takim przypadku uogólnienia nic są wskazane, co jednak nic neguje użyteczności takiego badania. Cenna może być bowiem analiza przyczyn wpływających na odchylenia wybranych jednostek od „normy”, co może pomóc w uniknięciu błędów' w przyszłości lub wskazać na działania, jakie powinny być podjęte w celu podniesienia poziomu cechy u innych jednostek tej zbiorowości.

Badania ankietowe znajdują bardzo częste zastosowanie w' badaniach marketingowych czy socjologicznych. W badaniach tych głównym celem nie jest bowiem poznanie faktów', a raczej opinii o nich. Informacje o zbiorowości statystycznej lub zjawiskach gromadzone są przy wykorzystaniu ankiety. Nie prowadzimy więc obserwacji bezpośrednio, a zwracamy się do ankietowanych z prośbą o informacje. W zależności od tematyki ankiety, przeprowadzana jest ona wśród szerokiego grona osób albo wśród znawców analizowanego zagadnienia.

34