2009 01 01 0556

O W    S i fX.lV, l Arnu-X-.xAr.tvL,. «xinu.'|ij!

ISBN    O by WN PWN I-Mr)

14    1. Chemia środowiska

1.4. Skutki antropogeniczne

Trzecim aspektem w badaniach chemii środowiska jest określenie wpływu działalności człowieka (czynnika antropogenicznego) na naturalne procesy przebiegające w środowisku. Mogą to być skutki katastroficzne, zwykłe na ograniczonym terenie, są one wówczas określane mianem klęsk żywiołowych. Tragicznym lego przykładem było uwolnienie toksycznego gazu — izocyjanianu metylu, w pobliżu miejscowości Bhopal, leżącej w centralnej części Indii, w 1980 roku. W godzinach porannych 3 grudnia 1984 roku na peryferiach miasta Bhopal doszło do uwolnienia czterech ton izocyjanianu metylu (CHj — N = C = 0) ze zbiornika znajdującego się na terenie fabryki należącej do koncernu chemicznego Union Carbide, gdzie od 1980 roku produkowano różne chemikalia. Gęsta chmura tego gazu w najbliższym otoczeniu zakładu spowodowała śmierć ponad 3800 osób. przy czym co najmniej 300 000 uległo poważnemu zatruciu.

Izocyjanian metylu (MIC, ang. melhyl isocyanale) stanowi materiał wyjściowy do wytwarzania znajdującego szerokie zastosowanie pestycydu karbaminianowego. karbarylu. i był przechowywany w chłodni, w podziemnym zbiorniku na terenie fabryki. Połączenie problemów technicznych — awaria urządzenia chłodniczego, czemu towarzyszyło przeniknięcie wody do zbiornika oraz spadek ciśnienia azotu ponad MIC. i uszkodzenie szeregu urządzeń zapewniających bezpieczeństwo — to główne przyczyny wypadku. Po dokładnej analizie okazało się. że do tragedii jednocześnie przyczyniły się również takie czynniki jak polityczny, organizacyjny i ludzki³. To tragiczne wydarzenie nie jest czymś wyjątkowym, lecz na szczęście w ostatnich latach nie zanotowano uwolnienia tak olbrzymich ilości toksycznych substancji ze skutkami śmiertelnymi. Częściowo jest to wynikiem przyjęcia dobrowolnych programów odpowiedzialności przez niektórych decydentów w przemyśle chemicznym.

Inne zaburzenia występujące w środowisku charakteryzują się stopniowym przebiegiem, a ich skutki mogą występować dopiero po upływie średniego lub dłuższego czasu. Nie oznacza to jednak, że są one mniej dotkliwe. Na przykład możliwość globalnego ocieplenia spowodowana uwalnianiem gazów cieplarnianych jest przedmiotem szczególnej uwagi ze względu na warunki życia na naszej planecie w XXI wieku. Gdyby niekorzystne konsekwencje powodowane globalnym ociepleniem stały się rzeczywistością, ich odwrócenie, jeśli w ogóle możliwe, będzie tak samo długotrwałe, jak doprowadzenie do takiego stanu.

’ Szczegóły artykułu dotyczącego najgroźniejszego w historii kryzysu w przemyśle można znaleźć w: P. Shrivastava. Bhopal. umilimy of u ensis, Bullingcr Publishing Co., Cambridge. Massachusetts 1987.