2009 01 01 1412

C W vnl 4*.-n $ I. IXiłTv    W.rwwj 2iQ7

ISBN v?l-*V$M5J2*K1.' C by W r*N 20*0

48

3. Chemia stratosfcry — ozon

W stratosferycznej warstw ie ozonu jego stężenie jest rzędu części na milion, a więc nawet w tej warstwie stanowi on małą część wszystkich cząsteczek. Jednakże to względnie małe stężenie odgrywa ogromną rolę w ograniczaniu dostępu do powierzchni Ziemi szkodliwego promieniowania nadfioletowego (UV). W stratosfcr/c ozon pchli rolę filtru zdolnego do absorpcji promieniowania nadfioletowego w zakresie długości fali 200 315 nm.

Wpływ promieniowania słonecznego na życie roślin i zwierząt

Słońce emituje promieniowanie obejmujące szeroki zakres widma promieniowania elektromagnetycznego — od długości fali większej niż 1000 |im do mniejszej niż 250 nm. Maksimum natężenia występuje przy 550 nm. czyli w żółtym obszarze widma promieniowania widzialnego. Jak wynika z treści rozdz. 8. to promieniowanie jest prawic optymalne do realizacji procesu fotosyntezy i produkcji biomasy — wyraźnie widać, że rośliny rozwijały się w laki sposób, aby przystosować się do tego promieniowania.

Fotony promieniowania o stosunkowo większej długości fali (widzialnego i podczerwonego) dostarczają ciepła i światła, określają zatem globalny klimat i wszelkiego rodzaju aktywność biologiczną. Promieniowanie (IJV) o mniejszej długości fali stanowi zaledwie niewielką część całkowitego strumienia promieniowania. Promieniowanie to odgrywa bardzo ważną rolę z różnych względów, m.in. ze względu na fakt. że może być szkodliwe lub nawet śmiercionośne dla żywych organizmów. 7. punktu widzenia klasyfikacji biologicznej¹ to potencjalnie niebezpieczne promieniowanie UV dzieli się na trzy kategorie:

•    UV-A, 315—400 nm (od bliskiego nadfioletu do zakresu widzialnego, stanowi 7% całkowitego strumienia promieniowania słonecznego), które, oddziałując przez krótki okres na żywe organizmy, nic jest dla nich szczególnie niebezpieczne:

•    UV-B. 280-315 nm (stanowiące 1.5% całkowitego strumienia promieniowania słonecznego), które może być szkodliwe zarówno dla roślin jak i dla zwierząt, szczególnie w przypadku dłuższego czasu ekspozycji:

•    L'V-C < 280 nm (0.5% całkowitego strumienia promieniowania słonecznego), które szybko niszczy każdą żywą materię.

Na rysunku 3.2 przedstawiono udział promieniowania UV w promieniowaniu emitowanym przez Słońce (linia ciągła). Niewielki strumień promieniowania UV-C o długościach fali < 280 nm przenika do wyższych warstw atmosfery, ale jest ono wydajnie i całkowicie absorbowane przez ozon (linia kropkowana) i inne substancje chemiczne znajdujące się w atmosferze (np. CK linia przerywana), zanim dotrze do powierzchni Ziemi. Z drugiej strony, promieniowanie UV-A i UV-B jest tylko częściowa absorbowane. Ozon jest substancją chemiczną odpowiedzialną za przechwytywanie fotonów z zakresu nadfioletu, ale, jak wynika z rys. 3.2. charakteryzuje się względnie małym przekrojem czynnym na absorpcję w zakresie długości fali promieniowania UV-B. Nic ma zaś w ogóle zdolności absorbowania promieniowania UV-A. Tam gdzie stężenie ozonu

D II. Miller. Energy al the surface o/ihe Eari/t. Acadcmic Press Inc . New York 1981.