2009 01 025050

<i W «wlS. J. Duflv rA.mwvnA.ti4W, %Ran 2W? ISBN    «' by AN PWN MO

14. Chemia środowiskowa koloidów i powierzchni

rośliny wodne, ryby i inne zwierzęta bytujące w wodzie również są zdolne do akumu-lowania rozpuszczonych metali i związków organicznych. Poważne obawy budzi fakt. żc przyswojone związki mogą być dalej kumulowane i zatężane w innych organizmach żerujących na skażonych nimi niższych organizmach (biomagnifikacja). Ostatecznie na wyższych szczeblach łańcucha pokarmowego ilość nagromadzonego związku chemicznego może być wystarczająco duża. aby była toksyczna.

TERMINY STOSOWANE DO OPISU POBORU SUBSTANCJI CHEMICZNYCH

PRZEZ ŻYWE ORGANIZMY

•    Biologiczne nagromadzanie. Wzrost stężenia substancji chemicznej w organizmie w porównaniu ze spotykanym w otaczającym środowisku, w którym on bytuje — na przykład, większe stężenie substancji skażającej w rybie, w porównaniu z występującym w wodzie.

•    Współczynnik biologicznego nagromadzania (WBN). Stosowany do określenia stopnia akumulacji substancji chemicznych w organizmach: jest to stosunek stężeń substancji skażającej w organizmie i w otaczającym środowisku.

•    Bioakiimulacja. Procesy pobierania i zatrzymywania przez organizm substancji skażających w różny sposób: zależy on od szybkości pobierania oraz szybkości wydalania (wraz z moczem lub kałem) lub rozkładu substancji chemicznej w wyniku procesów metabolicznych.

•    Biomagnifikacja. Proces lub seria procesów, w wyniku których sukcesywnie wzrasta stężenie substancji skażającej w organizmach przy przejściu od niższych do wyższych ogniw łańcucha pokarmowego.

Wicie związków chlorowanych, trwałych chemicznie i biologicznie, wykazuje właściwości lipofilowe. Z tego powodu mogą gromadzić się w tkance tłuszczowej organizmów. Na przykład, w Firth of Clyde w zachodniej Szkocji przeprowadzono 1989 pomiarów* stężeń różnorodnych związków chlorowanych, łącznic z polichlorowanynii bifenylami (PCB) i pestycydami dieldrinem oraz DDT w organizmach żywych. Okazało się, żc tc stężenia w tkance miękkiej omułck były wiele rzędów wielkości większe od stwierdzonych w wodzie oceanicznej. Stężenie DDT w wodzie wynosiło jedynie I ng-L^-1. podczas gdy w oinułkach sięgało aż 300 pg - kg^-1. Stosunek tych dwóch wartości liczbowych, w przeliczeniu na masę ciała organizmu wynosi 300 • l()^-6 g -kg'¹ (DDT w omułkach)/! • 10~⁹ g • kg^-1 (DDT w wodzie) = 300000 i określa współczynnik biologicznego nagromadzenia (WBN) DDT przez omułki z wody morskiej.

Zazwyczaj istnieje zależność między stałą podziału w układzie oktanol/woda a wartością WBN. Zależność ta opiera się na założeniu, że oktanol ma zdolność rozpuszczania związków lipofilowych w podobny sposób co niektóre rodzaje tkanek biologicznych.

'A. Portcous. Dictionary of en\mmmenialscience <utdtechnolog)', John Wilcy and Sons. Chichester

1992