2009 01 023423

G w umLoml s. i ixmy. owmlaWjmiki :i»t ISBN 97M34MS3M-3, C liy PWN 2«7

465

17.1. Powstawanie gleby

Kwasy huminowe i kwasy fulwowe są również ważnymi ligandami wielokleszczowymi, zdolnymi do kompleksowania metali i tym samym przyspieszania procesu wietrzenia chemicznego (p. 13.2).

Rozważmy teraz skałę, która uległa wietrzeniu p<xl wpływem powietrza i wody na powierzchni środowiska. W tabeli 17.4 zestawiono wartości stosunków stężeń poszczególnych pierwiastków w przekształconym materiale na powierzchni skały i w świeżo pobranej próbce z jej wnętrza.

Tabela 17.4. Stosunki stężeń pierwiastków w bazalcie hawajskim, który jest efektem erupcji wulkanu w 1907 roku”. Wystawiona na działanie czynników zewnętrznych skala była wolna od jakichkolwiek porostów, podczas gdy część tego samego złoża została pokryta porostem z rodzaju Stereocaulon

wlcani

	Skala wystawiona na d/ialanic czynników zewnętrznych	Skala pokryta porostem
Giubuść wielizejijcej warstwyfmm	<0,002	0.142
Pierwiastek	Stosunek stężeń masowych pierwiastka: w skale zwiclrzałcj/w skale pierwotnej
Fe	1.21	6.36
Al	0,47	OM
Si	1.20	0.21
Ti	0,97	0.27
Ca	1.24	0.004

"Zaczerpnięte z pracy TA Jackson. W.D. Kcllei. „ComparatlwSiudy ol ihc wic ot Ucłtcns and Tnorgaoic' proccocs in ihc eticmic.il wcalbcriny of tcocnl ilavtaii.in lava lUiws". Am J Sci.. 269. 116 (1970).

Gdy tc slosunki różnią się w znacznym stopniu od jedności, wskazuje to na dużą akumulację (duży stosunek) lub utratę (mały stosunek) pierwiastka podczas procesu wietrzenia. W przypadku odkrytej skały wystawionej na działanie czynników zewnętrznych zwietrzenie zachodzi w warstwie o minimalnej grubości i obserwowane zmiany chemiczne są stosunkowo małe, co wiąże się w dużym stopniu z abiotycznymi procesami hydrolitycznymi. przedstawionymi uprzednio. W przypadku skały pokrytej porostami proces wietrzenia zachodzi do znacznie większej głębokości — następuje tam utrata większości wapnia i akumulacja żelaza w zwietrzałej warstwie. Porosty są mikroorganizmami składającymi się z glonów i grzybów. Grzyb przytwierdzony do skały lub powierzchni gleby ekstrahuje z nich składniki pokarmowe, które są wykorzystywane przez glony. Z kolet są one zdolne do przeprowadzenia fotosyntezy i wytworzenia węglowodanów oraz innych cząsteczek organicznych. Niektóre z nich wykazują właściwości chelatujące. Te czynniki chelatujące zwiększają szybkość procesu wietrzenia chemicznego. Wiadomo, że zmiany chemiczne spowodowane reakcjami chelatowania różnią się od zmian wywołanych samą reakcją hydrolizy.