2009 01 024311

G W v.til $. I. IXil'ty (Am(f voAr»nU \ttr- -ISBN 9?*4>4M5324'.1.0 by W PW SHi?

496    18. Właściwości globy

aspekty chemiczne. Ponadto spotykamy się z problemami, które w bardziej oczywisty sposób odnoszą się do właściwości chemicznych gleby. W następnych podrozdziałach poruszymy tc problemy i wskażemy na pewne powiązania między glebą i innymi elementami biosfery.

Utrata substancji pokarmowych w wyniku wymywania

Intensywne użytkowanie gleby jako środka produkcji powodowało ich zubożanie w składniki pokarmowe dla roślin. Jednym z zabiegów wzbogacających w te składniki było początkowo organiczne, a z czasem i mineralne nawożenie. Należy się zatroszczyć o to. żeby stosowane związki chemiczne służyły pożądanemu celowi i nic były wypłukiwane do wody gruntowej lub zmywane przez spływ powierzchniowy. W rozdziale 20 rozważymy bardziej szczegółowo los organicznych biocydów stosowanych do upraw lub do gleby. W tym miejscu krótko omówimy zachowanie się nieorganicznych składników pokarmowych wykorzystywanych w rolnictwie — związków chemicznych w rodzaju siarc/anu(VI) amonu lub fosforanu(V) wapnia.

Dopływ wody (opad atmosferyczny lub nawadnianie), uziarmenie gleby i rodzaj szaty roślinnej odgrywają główną rolę w określaniu rozmiaru wymywania. Migracja w głąb gleby rozmaitych substancji chemicznych jest hamowana geochemicznie pr/cz ich wiązanie z powierzchnią cząstek gleby oraz biologicznie wskutek pobierania przez, rośliny. Dlatego tez wymywanie (ługowanie) zachodzi w mniejszym stopniu tam. gdzie gleby są drobnoziarniste i o reaktywnej powierzchni, a rośliny aktywnie wzrastają.

Oddziaływania fizykochemiczne między substancją pokarmową i glebą wyznaczają w głównej mierze stopień wymycia. Do makroelcmentów kationowych należą jony amonowe. potasu, wapnia i magnezu, wprowadzane do gleby w postaci soli amonowych, chlorku potasu (potażu), węglanu wapnia (wapienia) i węglanu wapnia i magnezu (dolomitu). Dodatnie jony amonowe oraz jony metali mają tendencję do wiązania się z ujemnie naładowaną powierzchnią minerałów ilastych i materii organicznej. Z tego względu gleby o dużej zdolności kationowymiennej zatrzymują kationy i zapobiegają ich wymywaniu. W tym samym czasie rozmaite postaci substancji chemicznych utrzymywane na powierzchni gleby znajdują się w równowadze z ich odpowiednikami w otaczającym roztworze (przynajmniej małą ich częścią). Jeśli istnieje konkurencja innych kationów o dużych stężeniach (łącznic z jonami oksoniowymi) w roztworze glebowym, z faz stałych są uwalniane dodatkowe jony substancji pokarmowych, które zostają następnie wymyte.

Jony amonowe są szczególnym przypadkiem, ponieważ przy wysokim pF. łatwo ulegają utlenieniu do azotanów(V). Jako aniony azotany(V) nic są silnie wiązane przez cząstki większości gleb. W tych warunkach stają się one łatwo dostępne do absorpcji przez, rośliny. Jeżeli jednak nic zostaną wykorzystane przez rośliny lub mikroorganizmy, to pozostają w roztworze.

W celu zwiększenia produkcji rozmaitych wysokopiennych zbóż i innych upraw szeroko stosowane są nawozy azotowe. Często obserwowano, że znacząca część azotanów^ V) dodanych lub uwalnianych z nawozów nieorganicznych nic jest pobierana przez