2009 01 025136

<A W wLaoo. $ i l

ISBN 97UU4M5J240. C by W PW ZOirt

19.2. Odpady organiczne    523

chemiczny obornika wykazuje zróżnicowanie w zależności, w pierwszym rzędzie, od rodzaju zwierzęcia, ale również od jego diety i innych warunków. Rozpatrując zwykły inwentarz żywy — bydło, koz.y. owce. konie, świnie i drób — średnia dzienna wydalanych fekaliów i moczu wynosi w przybliżeniu 60 kg na 1000 kg masy zwierząt. Ponadto zależnie od gatunku i diety zwierzęcia zawartość składników w odchodach w przybliżeniu wynosi: wszystkie ciała stale 10%. azot 0.6%. fosfor 0.1% oraz potas 0.3%. Wartości stężeń są podobne dla większości gatunków żywego inwentarza, z zauważalną różnicą w przypadku drobiu — odpowiednie wartości składników pokarmowych są nieco większe niż dla ssaków. Materia organiczna oraz składniki pokarmowe sprawiają, że jest to szczególnie wartościowy nawóz dla gleby. Stosując go w tym celu. przyczyniamy się również do zawracania do gleby niektórych składników pokarmowych, które zostały z niej pobrane w wyniku wypasu zwierząt lub uprawy roślin.

Rozrzucanie nawozu zwierzęcego mesie z sobą problemy estetyczne, a także poważne zagrożenie zdrowia, wynikające z obecności w nim patologicznych mikroorganizmów. Ponadto występuje szereg innych problemów środowiskowych związanych z substancjami chemicznymi występującymi w nawozie. Zanim pierwiastki pokarmowe mogą zostać wykorzystane przez wzrastające rośliny, materia organiczna musi ulec rozkładowi i uwolnić nieorganiczne substancje w postaciach dostępnych do pobrania. W celu pobudzenia procesu rozkładu potrzebne jest dobrze natlenione środowisko. Nawet jednak w optymalnych warunkach niektóre substancje pokarmowe pozostaną prawdopodobnie w postaci niczmineralizowancj po okresie wzrostu, a spóźnione ich uwolnienie może nastąpić w czasie, gdy nie ma już pobierających je roślin ani żadnych innych sposobów ich unieruchomienia. W zależności od rodzaju pierwiastka, przewodności hydraulicznej oraz innych właściwości chemicznych gleby i środowiska substancje pokarmowe mogą migrować w glebie do wód powierzchniowych lub gruntowych.

Zajmijmy się teraz głównymi składnikami pokarmowymi. Potas zatrzymywany jest w postaci jonów K~ na centrach wymiany kationów w materiałach glebowych o odpowiedniej wartości CKC. Fosfor jest zatrzymywany w rozmaitych postaciach w wyniku wiązania z, uwodnionymi tlenkami żelaza i glinu lub leż jako nierozpuszczalne związki wapnia. Pojawia się jednak szereg problemów w przypadku azotu. W glebach natlenionych jony amonowe, uwolnione w procesie mineralizacji, ulegają nitryfikacji do azotanów(V), które są termodynamicznie trwałe. Jak się przekonaliśmy, większość gleb wykazuje zazwyczaj małą zdolność wymienną w stosunku do anionów i dlatego słabo oddziałuje z ujemnie naładowanymi azotanami(V). Specyficzna adsorpcja azotanów(V) również nic jest znacząca. Dlatego też azotany! V) wykazują ruchliwość i nadmiar azotu uwalnianego z nawozu często trafia do zbiorników wodnych. W szczególnej sytuacji, gdy nawóz przed jego rozrzuceniem na polu był składowany na zewnątrz w niezabez-pieczonych pryzmach w sezonie zimowym, może w początkowym okresie wzrostu roślin dojść do wymywania azotanów(V) w dużych ilościach. Az.otany(V) wyługowane z pryzmy nie są zatrzymywane przez glebę i nie ma żadnych roślin, które pełniłyby rolę biologicznego regulatora ich stężenia. Istnieje niebezpieczeństwo, że mogą one osiągnąć poziom wód gruntowych, wykazując w nich toksyczny poziom zawartości. Podobne problemy związane z obecnością azotanów! V) mogą pojawić się po rozrzuceniu nawozu na