151

Pr. jbiur (><1 rrd. pi>4.dr.hib.J. K. PiouowtkKgii *IV<taavy    Vimm 200S. ISKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

narażenia drogą inhalacyjną Wyjątek stanowi arsen, którego działanie kancerogenne wykazano także w populacji generalnej, a ponadto stwierdzono jego rolę w powstawaniu nowotworów również innych organów.

W ostatnim okresie pojawiły się hipotezy, że w pr/ypadku niektórych kaneerogenów ich działanie rakotwórcze może być efektem progowym A zatem dany związek może działać rakotwórczo przy stosunkowo wysokim poziomie narażenia występującym w przemyśle, nie wykazując działania rakotwórczego w populacji generalnej.

Inną wspólną cechą nieorganicznych form metali ciężkich jest duże powinowactwo do grup — SU t Cd, I Ig, Pb, As), lecz tylko n iektórc są wiązane przez mctalotioncinę - białko o dużej zawartości cysteiny (patrz p. 6.4.31.

Szczególną subpopulację, wrażliwą na toksyczne działanie metali ciężkich. zwłaszcza ołowiu i mctylortęci. stanowią dzieci oraz płód. Wydajność wchłaniania ołowiu i prawdopodobnie także kadmu t jest znacznie wyższa u dzieci niż u dorosłych. Zarówno ołów. jak i mctylortęć łatwo przenikają przez łożysko do płodu.

W jednym i drugim przypadku efektem krytycznym jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.

6.2.    Arsen

6.2.1^ Właściwości

Arsen zyskał sobie miano ..króla trucizn". W przeszłości związki arsenu były często stosowane w celu usuwania przeciwników politycznych czy konkurentów do tronu Opracowana przez Marsha w 1836 r metoda wykrywania arsenu znacznie ograniczyła mordercze praktyki Datę tę przyjmuje się za początek rozwoju współczesnej toksykologii Obecnie oślic zatrucia arsenem są rzadkie. Jednak w szeregu opracowań pierwiastek ten znajduje się w czołówce najgroźniejszych trucizn środowiskowych i przemysłowych

Arsen jest mctaloidcm, tworzy związki na III. +111 i +V stopniu utlenienia Pod względem toksykologicznym istotne znaczenie mają jego połączenia zarówno nieorganiczne, jak i organiczne oraz opisany osobno, z uwagi na odręhnc działanie, AsHv

6.2.2.    Występowanie, zastosowanie, źródła narażenia

Zawartość arsenu w skorupie ziemskiej wynosi ok 0.002%, z tego większa część występu je w postaci arsenopirytu tFcAsS). Otrzymywany jest głównie (w postaci tntlenku arsenu! jako produkt uboczny przy wytopie md miedzi, ołowiu, niklu i złota. Światową produkcję w 1975 r. oszacowano na 60 000 ton. z tego ok. 80% wykorzystuje się do produkcji pestycydów, a 10% do produkcji szklą. Piodukcja pestycydów na bazie arsenu w ostatnich latach

6,2. ARSEN 151