073

Pr. jbiur (><1 rrd. pnż.dr.hib.J. K. PiouowUKgii *IV stawy    Vimm iiKtt. ISKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

u człowieka ocenia się na 200 300 nr’, a lakże zmienność odczynu treści jelit od słabo kwaśnego w jelicie cienkim, do słabo alkalicznego w końcowych odcinkach. Zawatte w błonic śluzowej białka ptzenośnikowe specyficzne dla pierwiastków potrzebnych ustrojowi, np. apoferrytyna przenosząca żelazo, mogą także przenosić pierwiastki o podobnych właściwościach fizykochemicznych. jak: kobalt, nikiel czy mangan. Także enzymy trawienne tnp. hydrolazy) ułatwiają dalszy transport substancji Cząstki o średnicy kilku nanometrów mogą być absorbowane z układu żołądkowo-jelitowego w procesie pinocytozy i dotrzeć do układu krążenia za pośrednictwem układu limfatyczncgo Pewną rolę, z. powodu wchłaniania metodą fagocytozy dużych cząsteczek, jak barwniki azowe czy polistyren, mogą odgrywać makrofagi znajdujące się w ściankach jelit.

Rozpuszczalne w lipidach kwasy i zasady organiczne są absorbowane jedynie w formie niezjomzowanej wskutek dyfuzji pasywnej Równowaga po obu stronach błony komórkowej ustala się jedynie pomiędzy niezjonizowany-mi formami; opisuje ją równanie llcndcrsona-llassclbiicha

dla kwasów

pK, = płi ■+■ log

niezjonizowane

zjonizowane

dla zasad

,,    ... zjonizowane

pK., — pH + log——;--

mezjomzoMunt'

gdzie pK , wykładnik kwasowości.

Dla działania ksenobiotyków wchłanianych z jelit istotne znaczenie ma fakt. ze przed dotarciem do krwiobiegu trafiają one do wątroby, w której są poddawane działaniu różnorodnych czynników biochemicznych, zmniejszających lub zwiększających toksyczność substancji. Ponadto wiele substancji wchłoniętych z jelit jest ponownie wprowadzanych do przewodu pokarmowego z żółcią (krążenie wątrobo wo-jclitowe>

W jelitach, podobnie jak w wątrobie, mogą zachodzić procesy biotransfor-macji. ale na dużo mniejszą skalę. Dotyczy to przemian mikrosomalnych oraz pozamikrosomalnych, i to zarówno reakcji fazy pierwszej (utlenianie, redukcja), jak i drugiej (sprzęganie). Ponadto jelita zawierają bogatą florę bakteryjną, która może brać udział w reakcjach przemian ksenobiotyków.

Oprócz mechanizmów ułatwiających wchłanianie w jelitach, działają także mechanizmy ograniczające te procesy. Należą do nich: wydalanie do światła jelit substancji odpadowych, bardzo szybkie obumieranie i złuszczanic błony śluzowej jelit (czas życia komórek wynosi 2-3 dni), wysyceme białek przenośnikowych, co ogranicza szybkość transportu przez błony, a w przypadku wchłaniania metali możliwość biosyntezy białek indukcyjnych wiążących je w trwałe kompleksy trudno przenikające przez, błony komórkowe.

3 5 WCHŁANIANIE DROGA POKARMOWĄ 73