047

Pr. jbiur (><1 rrd. pn.ż.dr.hib.J. K. PiouowOKgii *(V<taavy totafeitugi*. Vimm iiKtt. ISKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

usunięcie uszkodzonej części i syntezę nowego łańcucha DNA, który zastąpi zniszczony fragment: badanie to oparte test na wbudowywaniu znakowanej trytem 'H-tymidyny do DNA komórki ssaka,

• wymianę chrontatyd siostrzanych in lirro w komórkach ssaków | SCK sister chromatid exchange) test służy do wykrywania wzajemnej wymiany DNA miedzy dwoma chromatydami siostrzanymi podwajającego się chromosomu; proces ten prawdopodobnie dotyczy złamań i ponownego łączenia fragmentów DNA

2.6.3. Ocena działania rakotwórczego

Działanie rakotwórcze można stwierdzić dwiema metodami:

1) pizez. ocenę zależności między częstością występowania nowotworów a obecnością substancji rakotwórczej w środowisku, co jest sposobem nic do zaakceptowania, ponieważ wyniki uzyskuje się post factum,

21 przez odpowiednie badania laboratoryjne na zwierzętach: wadą tej metody jest długi okres eksperymentów i ich wysokie koszty

Chociaż większość związków rakotwórczych to jednocześnie mutageny, to jednak samo badanie działania mutagennego z wykorzystaniem prostych testów m vitro może być tylko wstępnym badaniem rakotwórczości kse-nobiotyku

Działanie rakotwórcze związków chemicznych bada się najczęściej na myszach, szczurach lub złotych chomikach syryjskich, które są podatne na nowotwory indukowane, rzadko zaś występują u nich nowotwory spontaniczne. Łatwo także uzyskać szczury z hodowli wsobnej (krewniaczej). Substancje nowe, o nieznanym działaniu, należy badać na 2 gatunkach zwierząt. Badania powinny trwać 18 miesięcy < myszy, chomiki) lub 2 lata (szczury). Czas ten jest zwykle wystarczający do powstania indukowanego nowotworu Najlepsze wyniki osiąga się po wielokrotnym podawaniu związku, chociaż zdarzają się przypadki (zwykle krytycznie oceniane) badania działania rakotwórczego po narażeniu jednorazowym Działanie rakotwórcze ksenobiotyku może być różne w zależności od gatunku zwierząt i ich płci (np. nowotwory wątroby łatwiej wywołać u myszy niż u szczurów).

Do badań należy używać dużych grup zwierząt (wyjściowo po 100 sztuk każdej płci), tak aby po 2 latach liczyły one minimum 25 sztuk. Grupy kontrolne powinny być równie liczne Najczęściej stosuje się 3 poziomy dawkowania (ustalone na podstawie toksyczności podostrej). Dawka najwyższa mc powinna istotnie zmniejszać przcżywalności. me powinna też zmniejszać przyrostu masy ciała o więcej niż 10% w stosunku do grupy kontrolnej. Związki najczęściej podaje się codziennie z karmą lub wodą pitną, rzadziej w kapsułkach lub sondą do żołądka Dla oceny działania rakotwórczego, oprócz kontroli ogólnego wyglądu i zachowania, spożycia karmy i wody. kontroli masy ciała, rejestracji śmiertelności, najważniejsze są badania

47

2 b OCCNA Cl CKTÓW OLH.CGŁYCH