Eingescannt mit 09 10 19 58 (2) bmp

korzystnym położeniu między ocenami. Czy wielkość i różnorodność terytorium Rosji, jej wyposażenie w bogactwa naturalne i w pewnym sensie potencjalna samo wystarczalność były bez znaczenia dla umocnienia zdobyczy Rewolucji Październikowej, dla rozwoju ekonomiki przez dłuższy czas jedynego państwa socjalistycznego, a potem jego zwycięstwa nad faszyzmem? Czy wyspiarskie położenie Kuby nie ułatwia obrony i zachowania swego ustroju politycznego jedynemu dotychczas państwu socjalistycznemu na półkuli zachodniej, oddalonemu zaledwie o 130 km od „twierdzy imperializmu"? Wybitny geograf francuski Vidal de la Blanche, będący przeciwnikiem determinizmu geograficznego, nie negował jednak znaczenia elementu terytorialnego w histońi. Wskazywał on między innymi, że niepodobna wyobrazić sobie ludu greckiego gdzie indziej niż nad morzami helleńskimi Środowisko naturalne lub położenie geograficzne we wszystkich wymienionych przypadkach odegrało więc niepoślednią rolę. Oczywiście nie w sensie nieuchronnej siły, ale jednego z wielu czynników, tj obiektywnej lub subiektywnej przyczyny. O tym, że nie mamy tu jednak do czynienia z jakąś fatahstyczną koniecznością, świadczy chociażby w odniesieniu do podanego przykładu fakt, że Wielka Brytania me zawsze była izolowana i zabezpieczana przed atakami od strony kontynentu. Do drugiej potowy XI w., tj. do bitwy pod Hastings, Wyspy Brytyjskie były wielokrotnie obiektem najazdów i terenem migracji oraz mieszania się różnych ludów (celtyckich, germańskich, romańskich) Położenie Ameryki między oceanami stało się korzystne dopiero wówczas, gdy człowiek opanował żeglugę oceaniczną.

Z tego względu też nie odpowiada prawdzie historycznej twierdzenie Romera, pozostające pod wpływem teońi ratzlowskiej, że „terytorium polityczne, nawet bez zbytniego przyczynienia się narodu sięgało, gdzie przyroda wskazała i tam gdzie położyła kresy naturalne, tam też były i kresy polityczne". Nie wytrzymuje również krytyki pogląd tego autora, że despotyzm krajów gest rozpaczliwą konsekwencją ubóstwa rzek następstwem klimatu". Fakty historyczne potwierdzają raczej pogląd posybilistów, że me ma tylko jednej i jedynej drogi, z góry wyznaczonej przez środowisko naturalne, że istnieje natomiast wzajemne oddziaływanie wszystkich zjawisk na kuli ziemskiej, a więc zarówno faktów przyrodniczych, jak i społeczno-gospodarczych. Środowisko geograficzne stwarza warunki które człowiek może wykorzystać, lecz - wbrew twierdzeniu niektórych posybilistów-woluntarystów -człowiek czyni to nie tylko w zależności od swojej woli, lecz również w zależności od poziomu sil wytwórczych i stosunków produkcyjnych. Głosząc „wolną wolę“ niektórzy posybiliści zapominają, że wola ludzka jest także zdeterminowana warunkami środowiska społecznego, ekonomicznego i biologicznego.

Gńffith Taylor proponuje stosowanie bardzo prostej metody, opartej na porównaniu mapy politycznej z mapami klimatycznymi, rzeźby, bogactw mineralnych itp

Posługując się tą metodą Taylor doszedł do wniosku, który w świetle historii może być zakwestionowany, Ze polityczne ośrodki świata zlokalizowane są w regionach o średniej szeroko geograficznej północnej, w krainach wilgotnych i bogatych w węgiel. Metoda ta nie jest oczywiście metodą niezawodną, jedyną ani najważniejszą. Stosując ją należy zachować ostrożność przy generalizowaniu i wysnuwaniu wniosków, a w szczególności pamiętać o zmiennej w czasie roli środowiska geograficznego. Nie można również zapominać o tym, wspófwystępowanie czy też następstwo pewnych zjawisk jest często razem przypadkowej koincydencji, a nie związku przyczynowego

2. Geopolityka

-    główne szkoły i teorie geopolityki

-    główne kategorie geopolityki

-    próby interpretacji zjawisk i procesów politycznych przy pomocy czynnika geograficznego

-    wpływ geopolityki na rozwój geografii politycznej

Racjonalistyczny indeterminizm (posybiłizm francuski) - upatruje przyczyn kształtowania się stosunków społecznych i politycznych w woli jednostek, zakłada w konsekwencji demokrację, państwo i społeczeństwo kształtowane na zasadzie umowy społecznej, jest rządzone według ludzkiej woli (demokracja). Rozwijał się głównie we Francji.

7