mas036 bmp

tencjał ten mógł wykorzystać jej władca i rzeczywiście uczynił to Miecław, gdyż zdanie trzecie stoi w związku przyczynowym z kolei do czwartego przez zwrot: „u n d e Mecz-Javus in audacia sue miiicie confisus” i równorzędnie z nim do piątego przez spójnik „i n d e e t i a m”. Wobec tego jednak fakt zawarty w zdaniu drugim: objęcie godności „prin-cipis et signiferi” mazowieckiego ludu może stanowić wydarzenie genetycznie wcześniejsze w stosunku do faktu zawartego w zdaniu czwartym: usiłowania (nisus est) uzyskania czegoś, co mu się nie należało „per ius aliąuod, yel naturam”, oraz w piątym: odmówienia posłuszeństwa Kazimierzowi i stawienia mu oporu „armis et insidiis”. Otrzymujemy konstrukcję następującą: „pincerna et minister*’ Miecław „sua persuasione” postarał się o godność „Mazovie gentis principis et signiferi”, ponieważ (enim) ta dzielnica była szczególnie„populosa”, dzięki czemu (unde) mógł onnastępniew oparciu o swą siłę zbrojną (milieia) próbować (nisus est) osiągnąć „per presumptionis audaciam, quod sibi non cedebat per ius aliąuod, veł naturam”, jak również (inde etiam) odmówić „obedire Ka-zimiro”, ponadto zaś (insuper eciam) stawić mu opór „armis et insidiis”. Wszystko to razem stanowi przyczynę (namąue) tego, że „Kazi miro non minor res ta bat hostilis profugatio sue gentis suorumąue iure proprio subditonun’>, o którym to wydarzeniu będzie kronikarz opowiadać w zdśniu szóstym i następnych. Odrębność faktów podanych w zdaniu drugim, czwartym i piątym wynikać może także z parokrotnej oceny moralno-psyetiologicznej, odnoszącej się widocznie do każdego z kolejno opowiadanych faktów z osobna i wyraźnie się potęgującej; dezaprobujące „sua persuasione” w zdaniu drugim ustępuje miejsca potępiającemu określeniu „ambicione perniciose cupiditatis excecatus” w zdaniu czwartym, a wreszcie „in tantum su-perbie fastura conscenderat” w zdaniu piątym. Widocznie, kolejno opisywane czyny' Miecłąwa wydawały się Anonimowi coraz, bardziej zbrodnicze; mamy tu najwyraźniej dydaktyczną . Opowieść o człowieku, który, raz wszedłszy na drogę zbrodni, posuwa się na niej coraz to dalej, wzgardziw-. szy możliwością poprawy (obedire Kazimiro renuebat), do-żwrotu wypowladą się S. Zajączkowski, Nazwa Wielkopolski w świetle źródeł bistOTycz&yeh, jpjzegl- Zacb. VII (1951), nr 9/10, s. 8—9.

póki sprawiedliwość w postaci oręża prawowitego władcy nie położy kresu zbrodniczemu życiu i działalności. Narracja kronikarza staje się przy takiej lekcji nienaganna, równie przejrzysta, logiczna i zwarta jak w reszcie rozdziału 20 oraz w rozdziałach sąsiednich; każde zdanie logicznie wynika z drugiego, a powtórzeń nie spotykamy^19fl.

Podsumujmy raz jeszcze wyniki analizy: objęcie władzy na Mazowszu jest w relacji Galla chronologicznie pierwszym celem zabiegów dotychczasowego cześnika, a to dzięki szczególnie korzystnym warunkom w tej dzielnicy, wyrażającym się znacznym potencjałem ludnościowym. Po uzyskaniu wspomnianej godności na Mazowszu, potencjał ten pozwolił Miecławowi na podjęcie dalszych '‘zamierzeń: a) usiłowania zbrojnego zdobycia czegoś, co mu się nie należało ani z prawa, ani z natury, b) odmówienia posłuszeństwa Kazimierzowi, a ponadto stawienia mu opo-• ru na drodze orężnej i dyplomatycznej (armis et insidiis). Zdobicie zasobów mazowieckich przez opanowanie tej dzielnicy w charakterze „principis” było więc w działalności Miecława odskocznią do celów dalej wii>-dą cyc h, przedstawionych przez kronikarza w zdaniu czwartym i piątym. Zdanie trzecie, stanowiące konieczny łącznik między drugim a czwartym i piątym, warunkujący zarówno sens pozyskania Mazowsza, jak imożność wystąpienia w oparciu o zasoby tej dzielnicy do zadań określonych w dwóch następnych zdaniach, dostarcza nam nadto pewnej wskazówki chronologicznej: w czasie (eo tempowe), w którym Miecław stawał się „princeps et signifer” na Mazowszu, dzielnica ta była pełna uciekających tam Polan; wiadomość o tym zaopatruje kronikarz wskazówką „ut dictum”, która może odnosić się tylko do zwrotu z rozdziału 19: „liii vero, qui de manibus hostium evadebant, vel qui suorum sedicionem devitabant, ultra flumen Wysla in Mazoviam fugiebant”. Kontekst rozdziału wyjaśnia, że chodzi tu o powstanie ludowe i najazd czeski, które dotknęły Wielkopolskę w czasie bezkrólewia. Objęcie przez Miecła-. wa władzy na Mazowszu nastąpiłoby zatem w przekonaniu kronikarza w tym właśnie czasie, a nawet, jeśliby ściśle brać zwrot Anonima „Polonis illuc antea fugientibus”, po.

149 Por. cenną uwagę J. Adamusa, O monarchii, s. 131: „Nie zauważyłem miejsca w kronice, w którym by spójnik nie posiadał Ścisłfego sensu 1 .znaczenia*’.