mas085 bmp

ani na Jaćwież, choć mamy zapisy o dalszych działaniach w Estonii, co świadczy, że dzieło Jarosława było dalej pro-wadzone¹. Dopiero począwszy od 1112 r. wznawiają się walki rusko-jaćwińskie, a niebawem i rusko-litewskie ^{2 3}. Natomiast już pod 1058 r. podają latopisy wyprawę Izjasła-wa Jarosławicza, następcy swego ojca na kijowskim tronie, na graniczące od zachodu z Jaćwingami plemię pruskie Galindów^4M. Wyprawa ta mogła wypływać tylko z posiadania Jaćwieży; mamy prawo widzieć w niej dalszy krok Kijowa na drodze ekspansji w Prusach- Izjasław zwycięża Galindów; akcja jego stanowi moment najdalszego zasięgu władzy Rusi kijowskiej na ziemiach Bałtów.

Wyprawa na Galindów nie była faktem powszechnie w nauce uznanym. Termin „Goljad’ ” spotykamy w źródłach ruskich raz jeszcze w roku 1147; tym razem dotyczy on jakiegoś niewielkiego ludu w ziemi smoleńskiej, nad Prot-wą ⁴. Stąd część badaczy odnosi i wyprawę z 1058 r. do tych właśnie okolic^{5 6}. Jednakże pogląd taki oparty jest chyba na nieporozumieniu¹. Po pierwsze, Golędź nad Prot-wą była otoczona w. połowie XI w. ziemiami ruskimi, podległymi władzy Kijowa. Na zachód od Protwy siedzieli Kry-wicze z głównym grodem w Smoleńsku, na wschód od niej rozciągały się osiedla Wiatyczów^m. Sam Smoleńsk należy do najstarszych grodów ruskich, poświadczonych w tej roli archeologicznie i historycznie ^{7 8 9}, trudno więc przypuścić, aby na terytorium niezbyt odeń odległym tak długo zachował niezależność mały ludek, prawie zupełnie nieznany. Borys i Gleb, synowie Włodzimierza I, rządzili w Rostowie i Muromie, a więc daleko na północny wschód i wschód od „Golędzi” ^4SB. Jarosław Mądry w 1024 r. tłumił powstanie „wołchwów” w ziemi suzdalskiej i usprawniał tam administrację feudalną^44#, zaś w Rostowie i Muromie więził w tych latach posadnika nowogrodzkiego, Konstantyna Do-brynicza¹⁰. W połowie XI w. władza ruska na ziemiach tych nie upadła, skoro Rostów i Suzdal należały po roku 1054 do dzielnicy Wszewołoda, a Murom do Świętosława¹¹*. Złupienie „Golędzi” w 1147 r. nastąpiło w ramach wewnętrznych walk międzyksiążęcych.

Po drugie, w roku 1058 księciem smoleńskim był Igor Jarosławrcz i ewentualna wojna w tej okolicy była jego zadaniem ¹². Zajęcie drobnego ludka nad Protwą, okolonego ruskimi posiadłościami, nie 'mogło wymagać aż interwencji księcia kijowskiego na pomoc bratu, którą przyjmuje A. N. Nasonow. Książęta dzielnicowi urządzali wówczas samodzielnie nawet poważniejsze wyprawy. Wszewołod Jarosławicz jako książę perejasławski idzie sam na Torków w 1055 r., a w sześć lat później walczy znowu sam z Po-łowcami. Pod 1060 r. źródło notuje pochód na Torków prowadzony przez czterech książąt imiennie wymienionych¹³. Igor jednak w wyprawie na „Golędź” nie został wspomniany, nawet obok Izjasława. Widocznie wyprawa ta

J

171

1

«2 Latopisy nowogrodzkie wspominają pod mylną datą 1054 (w rzeczywistości po 1057 r.) o nieudanej wyprawie posadnika Ostromira na Estów; wódz ruski ginie w walce. Klęską tą mści książę kijowski Izja-Sław (PSRL IV, s. 117—118, PSRL V, s. 130—131). Tenże Izjasław idzie w 1660 r. na plemię estońskie Sakkaldw, żądając daniny. Sakkalowie zrzucili jednak zwierzchnictwo ruskie, a nawet spalili Juriew (zob.

2

   pWL I, s. 195. O dalszych walkach wspomina Latopis kijowski (książęcy) ora2 latopisy nowogrodzkie.

3

   PWL T, s. 109: „V leto 6566. Pobćdi Izjaslav- Goljadi”; tak samo latopisy nowogrodzkie.

4

   PSRL II, s. 339: „śed- Svjatoslav- i vzja Ijudl Goljad’ verch-Porotve”. Wyprawa ta była skierowana przeciw księstwu smoleńskie-

5

   Ostatnio wyrazili ten pogląd D. S. LichaCev, PWL II, s. 391,

A.    N. Nasonov, o.c., s. 159, 166, H. Paszkiewicz, o.c., s. 374 przyp. 5,

B.    Włodarski, o.c., s. 22. Na przeciwnym stanowisku stoją obecnie: H. Łowmiański, Studia, t. I, s. 50, tenże, Stosunki, s. 160, V. T. Paśuto, Bor’ba, s. 60—61, tenże, Obrazowanie, s. 11.

6

   pwl I, s. 13—14; por. A. N. Nasonov, o.c., s. 159. O słowiańskiej nomenklaturze tych okolic — V. T. Paśuto, Bor’ba, przyp. 40.

7

   pod nazwą „Miliniski” wymienia go Konstantyn Porfirogeneta wśród głównych ośrodków Rusi, zaś wykopaliska stwierdzają istnienie tam ludności wojskowej, handlowej i rzemieślniczej i świadczą o silnym okrzepnięciu stosunków feudalnych, zob. B. D. Grekov, o.c., s. idS, A. N. Nasonov, o. c., s. 15!*—163.

8

   pwl I, s. 83; por. itinerarium Gleba, tamże, s. 92.

9

   pwl r, s. 100.

10

442    NL I, s. 160, 469. Por. D. S. Lichacev, PWL ir, S. 389, który odnosi pochodzenie tej wiadomości do Zwodu początkowego. O ziemiach ros-towskiej i muromskiej jako terytoriach ruskich posiadamy wiadomości

11

również z ostatnich trzydziestu Jat XI w.

12

   Rządy jego przypadają na lata 1057—60. zob. PWL I, s. 109.

13

   Tamże; „lzjaslav- i Svjatoslav- i Vsevolod- i Vseslav-... poidośa... na Torky”.