Image (109)

122

LEN SCOI I

Tabela 4.4 Szacunkowe liczby ofiar podczas II wojny światowej

Hiroszima (6 sierpnia 1945): 70 80 tys. bezpośrednio; 140 tys. do końca 1945 roku; 200 tys. do 1950 roku Nagasaki (9 sierpnia 1945): 30-40 tys. bezpośrednio; 70 tys. do końca 1945 roku; 140 tys. do 1950 roku Tokio (9 marca 1945): ponad 100 tys.

Drezno (13-15 lutego 1945): 25-135 tys.

Coventry (14 listopada 1940): 568 Leningrad (oblężenie 1941-1944): ponad 1 min

Źródło-. R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa (przeł. P, Amsterdamski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000); Committee for the Compilation of Materials, Damage Caused by the Atomie Bombs in Hiroshima and Nagasaki oraz Hiroshima and Nagasaki: The Physical, Medicał, and Sociał Ejfects ofthe Atomie Bombings (Hutehinson, London 1981); M. Gilbert, Churchill: biografia (przeł. J. Kozłowski, Zysk i S-ka, Poznań 1996-1997).

źródła historyczne przesunęły debatę na nieco inne tory, tylko częściowo jednak rozwiewając podstawowe wątpliwości. Uczeni zgadzają się obecnie tylko co do jednego - że na decyzję Trumana o zrzuceniu bomby wpłynęło wiele różnych czynników. Nie jest jednak nadal jasne, w jakim stopniu chodziło w niej po prostu o szybkie zakończenie wojny, a w jakim o inne cele, takie jak zastraszenie Związku Radzieckiego.

Tak czy inaczej, kwestią dyskusyjną pozostaje, czy Hiroszima i Nagasaki powinny były zostać zniszczone, a także jakie skutki przyniosła ich zagłada. Czy pierwsze użycie bomby atomowej, ukazując straszliwe skutki nowej broni, ograniczyło skłonność powojennych polityków do jej stosowania, czy też przede wszystkim przyśpieszyło prace nad radzieckim programem atomowym, napędzając w ten sposób lub wręcz inicjując nuklearny wyścig zbrojeń.

Globalizacja pola bitwy

Bomba zrzucona na Hiroszimę miała siłę rażenia równą 12,5 kiloton, a w 1952 roku Stany Zjednoczone zdetonowały bombę termojądrową (wodorową) o sile 10,4 megaton. Moc konstruowanych później broni nuklearnych mierzono już w skali megatonowej; wybuch każdej z takich bomb mógł zniszczyć nawet największe miasto. Podobny postęp osiągnięto w konstrukcji środków przenoszenia broni jądrowej. Bombowiec, z którego zrzucono bombę na Hiroszimę w 1945 roku, potrzebował na przelot nad Pacyfikiem do swego celu aż 6 godzin. Przy tym Stany Zjednoczone nie dysponowały początkowo bombowcami zdolnymi przelecieć z USA nad terytorium ZSRR, więc, aby dosięgnąć celów w Związku Radzieckim, musiały korzystać z baz w Wielkiej Brytanii lub innych krajach. Z czasem oba supermocarstwa wyprodukowały bombowce dalekiego zasięgu, a następnie pociski balistyczne pozwalające na rażenie wrogiego supermocarstwa z własnego    W 1957 roku Związek Radziecki wypróbował międzyknuiy

nentalną rakietę balistyczną (iniercontinental bałlislic missile, 1CBM), wkrótce zaś /a pomocą takiej rakiety wystrzelił na orbitę satelitę „Sputnik”, W i 960 mku Aineiykium-rozpoczęli umieszczanie rakiet balistycznych na okrętach pod wodny cli (szczegóły lego technologicznego wyścigu zbrojeń - zob. tabela 4.5).

Świat stał się w ten sposób globalnym polem potencjalnej bitwy, w której każde z supermocarstw mogło z własnego terytorium razić terytorium przeciwnika, a pociski hali-

Historia stosunków międzynarodowych w latach 1945-1990

123

Tabela 4.5 Wyścig technologii nuklearnej

Data próby lub wprowadzenia do służby

Diun	USA	/SUR
Bomba atomowa	1945	1949
Bombowiec między kontynentalny	1948	1955
Bombowiec odrzutowy	1951	1954
Bomba wodorowa	1952	1953
Międzykontynentalny pocisk balistyczny	1958	1957
Pocisk balistyczny wystrzeliwany z okrętu podwodnego	1960	1964
Pocisk antybal i styczny	1974	1966
MIRY^1 2 3	1970	1975

Źródło'. R. McNamara, Bhmdering inło Disaster (Bloomsbury, London 1987), s. 60.

styczne potrzebowały około 20-40 minut, aby osiągnąć swój ceł. Globalny wymiar tej rywalizacji podniosło pojawienie się nowych państw jądrowych: Wielkiej Brytanii w 1952 roku, Francji w 1960 roku i Chin w 1964 roku. Proliferacja (rozprzestrzenianie) broni jądrowej budziła w latach 50. rosnący niepokój, a w latach 60. wynegocjowano układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (Non-Proliferation Treaty, NPT), w którym państwa posiadające broń jądrową zobowiązały się ograniczyć wyścig zbrojeń, a pozostałe - nie dążyć do zdobycia takiej broni (zob. rozdz. 22). Układ był sam w sobie oczywistym sukcesem, jednak kilka nowych państw (Izrael, Indie, Pakistan, RPA) uzyskało ostatecznie broń jądrową, a inne (Irak i Korea Północna) poczyniły w tym celu poważne kroki⁴. Niepokój budzą też dostępne dane o konflikcie indyjsko-pakistańskim w roku 1999, w którym obie strony niebezpiecznie zbliżyły się do konfrontacji nuklearnej⁵.

Zarówno ZSRR, jak i USA, starały się także skonstruować systemy przeznaczone do obrony przed atakiem nuklearnym przez zestrzeliwanie zbliżających się rakiet balistycznych. Pociski antybalistyczne {anti-bałlistic missiłes, ABMs) były jednak mało skuteczne, toteż obie strony nadal opierały swe bezpieczeństwo na ofensywnej broni nuklearnej. W 1972 roku przyjęto porozumienie ograniczające systemy antyrakietowe do rozmiarów symbolicznych, jednakże zasada ta została podważona przez zainicjowany przez prezydenta Reagana w 1983 roku program Inicjatywy Obrony Strategicznej (zob. niżej).

1

¹ MIRV (Muhiple Independently Targetable Re-entry Vehicle) - system kilku lub kilkunastu niezależnych głowic nuklearnych umieszczonych wewnątrz jednej rakiety, pozwalający na atakowanie wielu różnych celów przy użyciu pojedynczego pocisku (przyp. tłum.).

2

Wojna w Iraku w 2003 roku dowiodła, że po 1991 roku Irak nie zdobył zdolności nuklearnych, Korea

3

Północna ogłosiła w 2003 roku swoje wystąpienie z układu NPT. Od tego czasu odbyły się liczne rundy negocjacyjne, mające na celu skłonienie Korei Północnej do zaprzestania prac nad programem nuklearnym. Nic przyniosły one spodziewanych rezultatów. Wręcz przeciwnie, Korea Północna ogłosiła, że 9 października Ż006 loku przeprowadziła próbną eksplozję nuklearną. Tym samym stała się kolejnym państwem dysponującym zdolnościami nuklearnymi (przyp. red. nauk,).

4

“ W oryginale mowa o roku 1990. Wówczas jednak ani Indie, ani Pakistan nie były zadeklarowanymi państwami nuklearnymi. Prawdopodobnie autorowi chodziło o wojnę o Kargil w maju-tipcu roku 1999

5

stąd nasza zmiana daty. Było to intensywne starcie w Kaszmirze, pierwsze tak poważne od chwili przeprowadzenia przez Indie i Pakistan próbnych testów z bronią jądrową w 1998 roku (przyp. red. nauk.).