palka (3) bmp

66 Stel niski w I kM/t

jak przedstawienia, sądy, teorie (np.: fałsz, klarowność, piękno formalne, prawda, prostota)"¹ \

Rzecz upraszczając można przyjąć, że wailości poznawcze są In bądź pewne cechy związane z czynnościami poznawania rzeczywistości, bądź są Co wytwory (rezultaty) poznania, bądź. są lo właściwości wytworów (rezultatów) tego poznania. .1. Calarowicz zwraca uwagę na wieloznaczność słowa „wartość" i stwierdza m. in.. że ^słowo lo oznacza albo własność rzeczy, albo r/ecz. która jest obdarzona tą własnością" **- W niniejszej pracy przyjmuję stanowisko. że wytworami poznania są określone konstrukly, przede wszystkim prawa i teorie, głównymi wartościami zaś tych konslruktów są prawdziwość (prawda) i związana z nią (będąca jej wyrazem) obiektywność. lak pojmowane wartości poznawcze mogą być nie tylko cechami konsrruktów poznania już stworzonych. lecz także ideami, celami stawianymi przed przystąpieniem do czynności poznawczych. L podstaw przyjętego przeze mnie stanowiska leży założenie, że w poznaniu naukowym można dochodzić do efektów prawdziwych, obiektywnych w postaci praw i teorii, odnosi się ro również do poznania naukowego w pedagogice i naukach z tiią współdziałających. Założenie takie jest kwestionowane w tych nurtach współczesnego sposobu uprawiania nauki, które określa sic mianem postmodernizmu (ponowoczesności).

Do podstawowych w ątków ideologii postmodernizmu zaliczyć mo/na między innymi:

-    akceptowanie stanowiska relatywizmu poznawczego i odrzucanie poznania naukowego osadzonego na gruncie idei pozytywistycznych, scjentystycz-nyeh jako poznania prowadzącego do jedynej prawdy.

-    przyjmowanie założenia o ahistoryczności. tym samym odrzucanie tezy o logice rozwoju historycznego.

-    akceptowanie tezy o rozwoju alincarnym. a nie przyczynuwo-skutko wym,

-    przyjmowanie postawy ambiwalencji poznawczej, orientacja na niećoo-kreśloność. brak przejrzystości, prymat różnicy, akcentowanie różnorodności.

-    akceptowanie stanowiska relatywizmu moralnego, odrzucenie idei wartości uniwersalnych, uznawanie wartości partykularnych, doraźnych, zmiennych. stanowiących punki odniesienia tylko dla określonych jednostek c/y grup społecznych.

Postmoderniści poddają w' wątpliwość istnienie prawdy obiektywnej, obiektywnych praw. Z. Yfelosik analizując literaturę zachodnią z kręgu ideologii postmodernistycznej pisze, iż „w postmodernizmie nic ma miejsca dla prawiły, takiej jak ją rozumiano w epoce poprzedniej. Świadomie odrzuca się dążenie ² do poszukiwania prawdy, bowiem czyni ono jako swój układ odniesienia - le wszystkie kategorie, które są przez postmodemisiów odrzucane: logikę, racjonalność. ro/.um^,,l\ Stwierdza także, iż ,.Według postmodcrnistów ogólne i formalne prawa, na których opierają się teorie, nie są ani niezależne, ani obiektywne..Zaś S. Michałowski stwierdza, że ..nowoczesna krytyka nauk i badania nad teorią światopoglądu obaliły optymistyczną wizję nauki. Nie tylko jej znaczenie praktyczne, ale i wartość teoretyczna są coraz, bardziej kwestionowane. Nowoczesna sytuaeja duchowa odmawia nauce prawa do odpowiadania na wszystkie pytania, bezwzględnej pewności i roli czynnika prawdziwego postępu. Zagraża nawet zupełnym sceptycyzmem pod tym względem”¹⁷.

Te wybrane wątki ideologii postmodernizmu stanowią podstawę do przekreślania, odrzucania tego. co stało się owocem naukowego poznania w epoce nowożytnej. Odrzucenie możliwości docierania do tego co prawdziwe i obiektywne w wymiarze historycznym i por.adlokalnym oraz intersubicktywnic sprawdzalne, odrzucenie założeń o rozwoju przyczynowo-skutkowym i historycznym, poddawanie w wątpliwość istnienia wartości uniwersalnych, wokół których skupiają się idee nauk humanistycznych i społecznych, stwarza przesłanki do odrzucenia istnienia prawidłowości i odzwierciedlających je praw uniwersalnych, deterministycznych, jednoznacznych, do odrzucania sensowności budowania teorii właśnie skonstruowanych na bazie praw naukowych. Daje lo szansę co najwyżej dochodzenia do praw lokalnych, statystycznych, niepewnych. doraźnych, zmiennych, łatwych do falsyfikowania. Sytuacja taka stwaizać może u badaczy nawykłych do nowożytnego porządku poznawczego poczucie niepewności, dezorientacji, ambiwalencji, chwiejności. Nie dziwi więc. że szuka się w dokonaniach przeszłości tego, co mogłoby być odpowiedzią na naukowy chaos postmodernistyczny. Filozof J. Wolcński analizując dokonania filozoficznej szkoły Iwowsko-warszawskicj (w stulecie jej powstania) i iej współczesne znaczenie, przyjmuje następujące stanowisko: „Piszący te słowa bynajmniej nie domaga się uznania filozofii analitycznej za oficjalny styl myślenia. Wszelako sądzę, /jc są podstawy do przedsięwzięć blokujących inwazję postmedernisty. czncgo męlniactwa w humanistyce, publicystyce i polityce”¹⁸.

Owo - jak to okieślił J. Woleński ..postmodernistyczne mętniactwo" w znacznym stopniu odbiera sens działalności badawczej uczonym uprawiającym pedagogikę teoretycznie zorientowaną i pedagogikę praktycznie zorien- ^{1 3}

1

   ’ fcpisren-.otozia posiinojcrmznn. * Sieotoct:f dyskursy, c/ III, pud rcJ. Z Kwiecińskiego. Toruń 1993. Wydawnictwo I .'niwersytetu Mikotąiu Koperniku. $ 17R

2

Wartoici k k,Kudl Pedagogkw.y", D92. nr >-4. •. &).

¹⁴ \a ścietkoch pra+tly Wprowadzenie do filozofii. Kra.sćw 1992, Wydawnictwo Naukowe FAT. i STU.

3

   Tamie. >. 172.

*' Pedagogia waruiiri. Biel %k o-Biała 1 ‘><3. Wydawnictwo „Debit", $. 4(i.

*' Kazimierz IWardov;ski i icąa dziedzictwo. ..Tygodnik Powszechny-', ‘9%, nr IS. s. 14.