stolarstwo
0

(5

Ozdoby, znaki lub litery wypukłe można na drzewie otrzymywać następującym sposobem, polegającym także na powyższych własnościach drzewa: litera lub ozdoba wygniata się najprzód na drzewie stosownym stemplem, potem zbiera się powierzchnia drzewa aż do dna wygnicconcgo, następnie moczy się ją wodą, wskutek czego wgniccone miejsca pęcznieją, i wypukła litera lub znak na wierzch występuje.

Przez deszczułkę z dziurką czworograniastą przesadziwszy pręcik z obu stron zakończony główkami grubszemi od dziurki, po sprasowaniu silnćm jednej z nich, tak, aby przez dziurkę przeszła, gdy ją następnie zanurzymy w wodzie, główka ta napecznie-je, wróci do picrwotnćj swej objętości. i przez dziurkę już na-powrót przejść nie będzie mogła. Ztąd powstałe cacko, dla nie-znających własności pęcznienia drzewa zdawać się może czćmś nadzwyczajnćm, gdyż okazuje możność przesunięcia grubszego pręcika przez znacznie mniejszą ód niego dziurkę.

Cechy dobrego drzewa. — W części drugiej podamy rozmaite sposoby, za pomocą których zabezpieczyć można w pewnym stopniu drzewo od powyżćj wspomnianych szkodliwych skutków wilgoci; tu zaś wskażemy rozmaito cechy, po których rozpoznać można drzewo dobre od złego. Cechy te stosują się do drzew ściętych, nie zaś do żywych na pniu stojących, bo te ostatnie są dla stolarza mniej ważne, gdyż on zwykle tylko drzewo ścięte kupuje, a nadto dobroć drzewa żywego trudniejszą jest do ocenienia.

Przy kupnie drzew miękkich iglastych, jak np. sosna, świerk, jodła, potrzebą zwracać uwagę na następujące .okoliczności: słoje roczne drzewa muszą być jak najwęższe, niewidoczne, gdyż to oznacza jego ścisłość i moc: gdy są zbyt szerokie, wtedy drzewo jest gąbczaste i nietrwałe; włókna na bokach desek powinny być równoległe od ich powierzchni, nie zaś ukośne, co jest znakiem drzewa skręconego, przydatnego tylko na pospolite roboty; kora skręcona jest znakiem także skręconego drzewa; sztorc drzewa nie powinien być popękany. Powiększający się ciemny kolor drzewa ku środkowi tegoż, jest oznaką zdrowia; gdy jest naprzemiau czerwonawy i biały, wtedy drzewo jest wadliwe. Sęki choć małe, są bardzo szkodliwe; gdy jednak są płytko wrosło, wtenczas mniej szkodzą zdrowiu drzewa. Pini drzewa, uderzony w sztorc, powinien być dźwięcżhy.

Też same prawic cechy stosują się także do drzew twardych. Kora na nich nic powinna mieć żadnych dziur od mrozu, ani narośli , nadto nie powinna być spróchniałą.

Najlepsze jest drzewo ścinane w zimie, gdy soki w nićm nie krążą, bowiem nie tak łatwo pęka i nic zsyclia się. Kloce, które mają być długi czas w całości przechowywane, potrzeba tylko w pewnych odstępach z kory obedrzóć, gdyż wtedy prędzćj schną, a nie tak łatwo pękają, jak zupełnie z kory ogołocone.

Ażeby sztorce kloców nie pękały, przybijają się na nich deseczki, lub też smarują się one smołą, albo oklejają papierem.

Kosztowniejsze drzewa i deski przechowywać należy w składach przewiewnych; poddasza są do tego nieprzydatne, gdyż tam drzewo wystawione jest na zbytnie gorąco. Heban i niektóre inne twardo drzewa potrzebują nawet piwnicy do przechowywania, gdyż gdzieindziej pękają.

W stolarstwie używane są wszystkie prawie gatunki drzew miękkich i twardych, które pod heblem i politurą gładką powierzchnią przyjąć są zdolne; wybierać jednak należy drzewa takie, które "posiadają przymiot niełatwego pękania i kręcenia się, dobrze klejące się, przyjmujące łatwo kolor i politurę, lub wła-snćm przyjemnem naturalnem zafarbowaniem odznaczające się.

Wszystkie drzewa używane w stolarstwie, podzielić można na europejskie i zamorskie, inaczej indyjskieini nazywane, choć one tak z Azy i jak z Ameryki i Afryki pochodzą.

a) Drzewa europejskie.

1.    Jodłowe drzewo (ł. Pinus picea, n. Tannenholz, fr. sapin). Najbielsze, najmiększe i najmniej zawierające żywicy z pomiędzy drzew iglastych. Daje się łatwo i równo łupać, lecz jest gęsto sękami przerosić, które po wyschnięciu z desek wylatują., Słoje roczne ma dość grube, drzewo jednak jest ścisłe, nie łatwo się kręci, w suchości i ciągle pod wodą zanurzone jest dość trwałe; heblowane w kierunku długości włókien przyjmuje gładką powierzchnią, lecz w poprzek niedobrze się hebluje; klei się lepiej od innych iglastych. Z drzewa tego otrzymuje się terpentyna.

2.    Sosnowe drzewo (ł. Pinus siloeslris, n. Fichtenholz, fr. sapin rouge). Żółtawo-różowego koloru. Dla swój żywicy wytrwałe na wpływ wilgoci. Rdzeń ma ściślejszy, lecz mniej żywiczny. Najlepsze jest białe o drobnych słojach, z gruntu chudego pochodzące. Pod siekierą szczypie się. Ilżnąć się daje lepiej wpoprzek aniżeli wzdłuż, gdyż wtedy piła często się zahacza. Hebluje,się dobrze; klej chwyta łatwo.

3.    Świerkowe drzewo (ł. Pinus abies, n. Fóhrenholz, Kicfernholz, fr .pin). Żółtawo-różowego koloru z brunatnemi brzegami słojów rocznych, lliel prawie biały. Cięższe, twardszo i ży-wiczniejsze od dwóch poprzednich gatunków. Wydaje silny zapach terpentyny, dlatego niebardzo do robót stolarskich jest używane, gdy oprócz tego nie gładko się hebluje. Słońce i ciepło