stolarstwo4

04

tern kit z niego otrzymany będzie lepszy. Dodatek ałunu, w ilości 2 łutów na 1 funt kleju, podobny sprawia skutek, tojest czyni klej wodotrwałym.

Prócz kleju z części zwierzęcych wygotowanego, do sklejania drzewa używa się niekiedy kitu czyli kleju twarogowego, którego użytek i sposób wyrabiania opiszemy niżćj, przy szczegółowym opisie robót budowlanych, do których sklejania szczególniej jest użyteczny.

Także szelak rozpuszczony w spirytusie, stanowiący gęsty rozciek, podobny do gęstej politury, użytym być może do sklejania drzewa. Spojenia obu sztuk drzewa smarują się tym rozcic-kiem, włożywszy między nie kawałek gazy, i ściskają się jakimkolwiek sposobem. Jeżeli można, dobrze jest spojenia przed posmarowaniem szelakiem dobrze napoić olejem, przez co sklejenie to nabiera większćj wytrzymałości na wilgoć. Tak nazwany klej morski (n. mannę leim, fr. glue marinę) dawnićj bardzo zachwalany, składający się z oleju skalnego, kauczuku i szelaku, do robót stolarskich nie jest użyteczny, głównie dla swego odrażającego zapachu, grubych spojeń, jakie daje, i małćj trwałości.

S. O ŁĄCZENIU DRZEWA ZA POMOCĄ GWOŹDZI,

ŚRUB I KLINÓW.

Do zbijania drzewa w stolarstwie, używa się zwykle tylko gwoździ drewnianych czyli kołków, niekiedy dyblami nazywanych (n. dóbel v. diibbd, fr. ehevillcs). Kołki te sąto okrągłe kawałki drzewa, 2 do 3 cali długie, '/* do 'j₄ cala średnicy mające, które w dziurki przewiercone przez dwa złączone z sobą kawałki drzewa zabijają się, poprzednio posmarowawszy je klejem, i równo z powierzchnią drzewa się obcinają.

Do zbijania drobnych robót, lub do przybijania niektórych ozdób, takich zwłaszcza, które naklejane być nie mogą, jako wystawione na wpływ wilgoci lub gorąca, używa się niekiedy małych gwoździków czyli sztyftów żelaznych, a częścićj jeszcze mosiężnych. Sztyfty te bywają rozmaitej długości i grubości, stosownie do potrzeby. Do wyrwania sztyfta l‘/s cala długiego, */,₀ cala grubego i 1 cal głęboko wbitego w drzewo jodłowe, potrzeba około 70 funtów: do wyrwania takiegoż sztyfta z drzewa lipowego potrzeba także tyle prawie; z drzewa dębowego i bukowego dwa razy tyle, a z grabowego dwa i pół razy tyle siły.

Śruby używają się wtenczas, gdy połączone przedmioty często rozbierać potrzeba. Dają one silniejsze połączenie niż gwoździe, gdyż te ostatnie tylko za pomocą tarcia trzymają się w drzewie;

przy śrubach zaś, chcąc rozdzielić złączone drzewo bez ich przekręcenia, wyrwać potrzeba części drzewne między skrętami śruby zawarte.

Śruby używane w stolarstwie, czyli śruby drzewne, nazywane holcirubami (n. holzsckranbm), są zwykle żelazne, z szeroką i płaską głową, różnej długości i grubości, ze skrętem trójkątnym bardzo ostrym. Na głowic śruby, przez całą jej szerokość, idzie wcięcie, służące za opór dla narzędzia używanego do wkręcania śrub w drzewo i ich wykręcania. Narzędzie to jest zupełnie podobne do tępego dłutka, około */₄ cala szerokiego, z rękojeścią, która się w ręku obraca lub w korbę świdrową się wtyka, i nazywa się śrubo ciągiem, (n. scliraubemieher, fr. tourne-vis). Chcąc złączyć dwa kawałki drzewa za pomocą śrub drzewnych, potrzeba najprzód w danćm miejscu przewiercić je kolcem czyli tak nazwanym szpieborem, lub świderkiem gwoździowym stosownej wielkości, i dopiero w dziurki tak zrobione, znacznie jednak mniejsze od grubości śruby, wkręcać śruby za pomocą wyżćj wspomnio-nego śrubociąga.

Z licznych doświadczeń przekonano się, że śruby drzewne w drzewie lipowem 1,4 razy, w drzewie bukowćm 1'/.» razy, w dębowćm 1,6 razy, a w grabowćm 2 razy silniej siedzą, niż w drzewie jodłowćm. W jednym i tym samym gatunku drzewa silniej trzymają, gdy są wśrubowane wpoprzek włókien, aniżeli w kierunku ich długości. Siła potrzebna do wyrwania śruby z drzewa, zależy od jćj grubości i od długości w drzewie zagłębionej. Gatunek skrętu nic nie stanowi, z warunkiem, że tenże zawsze dobrym być musi. Dla znalezienia siły potrzebnej do wyrwania jakiejkolwiek śruby z drzewa, potrzeba pomnożyć jej średnicę wraz ze skrętem, wyrażoną w calach, przez długość w drzewie zagłębioną, także w calach, i przez jednę z następujących stałych liczb, znalezionych przez doświadczenie, odpowiadającą danemu gatunkowi i kierunkowi włókien drzewa. Liczby te są:

dla jodły, w drzewie podłużnem 1790, w drzewie poprzecznem 2690 „    lipiny    „    „    2440    .    „    3440

,    grabiny    „    „    3600    „    _r    5670

„    buku    „    „    2670    „    ,    3800

„    dębiny    „    „    3160    ,    ,    3610

A iloczyn wskaże siłę szukaną w funtach kolońskich (funt koloń-ski zawiera dwie marki czyli 467 grammów francuzkich, a 100 funtów kolońskich równa się 91⁴¹/.....funtom polskim).

Do połączenia wielkich sztuk drzewa z sobą, np. przy budowie maszyn lub przy robotach budowlanych, używa się sworzni śrubowych (n. schraubtribolzen, fr. fis), zrobionych z żelaza okrągłego, gładkiego, które na jednym końcu mają płaską głowę, na