stolarstwo 4

* 174

oprawy instrumentów, podstawy pod stoliki miernicze, narzędzia do poziomowania czyli niwelacyjne, grundwagi i wiele innych. Roboty tego rodzaju wymagają matematycznej ścisłości w wykonaniu, najstaranniej dobranego drzewa, a nadto specyalnych wiadomości matematycznych, któremi tu zajmować się nie możemy.

Drugi rodzaj robót modelowych stanowią właściwe modele, w naturalnćj wielkości, części maszyn i innych konstrukcyj, wykonywane w fabrykach do odlewu z żelaza i innych metali, jak np. kółka zębate i wszelkie inne części maszyn; kolumny, belki lub kroksztyny żelazne do budowli; wreszcie krzyże, kraty i innego rodzaju ozdoby. Modele tego rodzaju wykonywane są podług szczegółowych rysunków fabrycznych, a główną ich zaletą jest stosowny wybór i połączenie drzewa, aby modele te przy formowaniu i przez częste użycie nie popaczyły się, a przez to aby swego właściwego kształtu nie straciły. Prócz tego muszą one tak być składane, aby się dogodnie odformować i odlać dały, do czego koniecznie jest potrzebną znajomość zasad odlewania czyli giserstwa. W ogóle przyjąć można za zasadę, że im z większćj liczby kawałków drzewa, w różnych kierunkach włókien z sobą posklejanych, składać się będzie model, tćm mnićj podlegać będzie paczeniu się i innym zmianom, jakeśmy to już w części II wyjaśnili. Najlepsze drzewo na tego rodzaju modele jest gruszkowe, mahoniowe lub olszowe; a mniejsze sztuki, jak np. kółka zębate, prawie wyłącznie z dwóch pierwszych gatunków się wyrabiają, sklejając drzewo na nie przeznaczone z jak najmniejszych kawałków, i wycinając zęby od ręki, lub za pomocą stosownćj maszyny dzieląećj. Modele wielkich rozmiarów, np. na belki żelazne, słupy, robjć można także z drzew innych, lecz zawsze z warunkiem, aby były $ichc i niezbyt podlegały paczeniu się.

Trzeci naresisc|e, najmniej trudny rodzaj robót maszynowych, stanowią same^^ści drewniane maszyn, jak np. młyny, tartaki, podstawy pod młoeknrnic, sieczkarnie, młynki, części drewniane pługów, &iewników,^bron i innych maszyn i narzędzi rolniczych. Roboty tego rodzaju pówinnf być składane w ten sposób, aby się w każdym przypadku łatwo rozebrać dały: dlatego po łączenia wszelkie robią się bez użycia kleju, któryby zresztą w wilgoci, na jaką są zwykle wyroby tego rodzaju wystawione, nie wytrzymał. Wszystkie więc części tego rodzaju wyrobów muszą być powiązane z sobą za pomocą czopów zaklinowanych nawskróś przechodzących, sworzni śrubowych albo klinowych, kołków lub śrub drzewnych. Główną zaletę robót lnasżynowych stanowi trwałość i moc: dlatego też wybierać należy na nie gatunki drzew twardych i sprężystych, jak dębp^ye, bukowe, wiązowe, jesionowe, grabowe lub brzozowe, a wszelkie spojenia powinny być zrobione w ten sposób, aby były zdolne wytrzymać różne przypadkowe wstrząśnie-nia i uderzenia.

3. ROBOTY BUDOWLANE.

Do robót stolarskich budowlanych, czyli takich, które stanowią nieruchome lub ruchome części budowli, należą:

A.    Podłogi i posadzki,

B.    Drzwi i bramy,

C.    Okna i okiennice,

D.    Schody drewniane.

A. Podłogi i posadzki.

Podłogi i posadzki, podług sposobu ich wykonania, podzielić można na kilka rozmaitych gatunków, a mianowicie:

1.    Podłogi zwyczajne (n. Jussboden, dielenbodm, fr. planchei•), z desek na wpust łączonych, najczęścićj przez cieśli układane:

2.    Podłogi sklejane z tafli na dwie lub trzy deski szerokich (n. jussboden mit oerleimlen tajeln);

3.    Podłogi krzyżowe i półposadzki (n.halbparkel-boden, fr. parąuet a points de Uongrie ou enjougere), których tafle układano są między fryzami, zwykle nakrzyż . przecinającemi się;

4.    Podłogi taflowe czyli posadzki (n. geta/elle jussboden oder parkets, fr. parguets), które znów dzielą się na gładkie, w kamienie składane, fornerowane i rozetowe.

Przy układaniu podłóg i posadzek, potrzeba mieć wzgląd na niżćj wyszczególnione okoliczności, a mianowicie: Legary (n. la-j ger, fr. lambourds) pod podłogę powinny być ułożone z drzewa jednostajnego gatunku, sosnowego lub świerkowego, i przechodzić przez całą szerokość pokoju z jednej sztuki, zupełnie poziomo czyli do wagi. Deski na podłogę powinny być o ile możności czyste, tojest bez sęków i także z jednego gatunku drzewa. Najlepsze z drzew iglastych są deski jodłowe, jako najbielsze i najmniej sękowatc; sosnowe prędko czerwienieją, a na świerkowych występują pręgi. Deski na podłogę przybijać należy zawsze stroną lewą, czyli od bielu ku dołowi, jako więcej od wilgoci pęczniejącą: przybite bowiem stroną prawą, czyli od rdzenia na dół, ła-twićj się wyginają, i z wierzchu przybierają kształt wklęsły.

Pod dobrze zrobioną podłogę, szczególniej w mieszkaniach dolnych bez piwnic, i pod posadzkę, potrzeba dawać tak nazwaną