Str 192

14. POWODZIE

14.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWODZI

Powodzią nazywa się wezbranie, które powoduje szkody gospodarcze, społeczne i moralne. Z uwagi na przyczyny wywołujące powodzie wyróżnia się następujące ich rodzaje:

—    roztopowe,

—    zatorowe,

—    opadowe,

—    sztormowe.

Powodzie roztopowe występują na wiosnę i są spowodowane gwałtownym topnieniem śniegu. Topnienie występuje jednocześnie na dużym obszarze. Wsiąkanie wody w grunt jest zwykle ograniczone, gleba jest bowiem jeszcze zamarznięta. Powoduje to spływ dużej ilości wody bezpośrednio do rzek. Powodzie roztopowe są najniebezpieczniejsze na terenach nizinnych. Z południowej części Polski wody roztopowe spływają do rzek wcześniej niż z części centralnej. Rzeki w środkowym i dolnym biegu są zwykle jeszcze pokryte lodem. Zwiększony dopływ wody powoduje pękanie lodu i spływ kry lodowej. W przewężeniach koryt rzecznych, w ostrych zakolach oraz przy zbyt małych światłach przęseł mostów może się utworzyć zator lodowy, powodujący spiętrzanie się wody. Spiętrzenie wody może spowodować powódź zatorową — wylanie się wód na tereny przyległe. W okresie zimy pojawia się na naszych rzekach gąbczasta masa lodowa - śryż. Może on stać się również przyczyną powodzi zatorowej. Jeżeli duże ilości śryżu wpływają pod pokrywę lodową, to powierzchnia czynna przekroju zostaje zmniejszona. Na rysunku 14.1 przedstawiono przekrój poprzeczny Wisły w miejscowości Brwilno podczas powodzi w styczniu 1982 r. Lód ze śryżem zajmował ponad 60% powierzchni tego przekroju.

Powodzie opadowe są wywołane intensywnymi opadami deszczu. Ilość wody, która spada w ciągu kilku godzin lub kilku dni, przekracza niekiedy normę miesięczną dla danego obszaru. Powoduje to spływ bardzo dużej ilości

192