8476758510

FORMAT SAFO BS 369

zintegrowany system może z powodzeniem obejść się bez wskaźników. To dodatkowy impuls, by krytycznie oceniać nie tylko systemy biblioteczne, ale i stosowane przez nie formaty.

Kilkakrotne odwołania w tym tekście do programu MAK (i MAKD) wynikają nie tylko z sympatii piszącego do tych programów, lecz przede wszystkim z konstrukcji formatu SAFO BS, idealnie dopasowanej do możliwości MAK-a. Autorka wielokrotnie odwołuje się do tego programu, przedstawia alternatywne rozwiązania (np. w przypadku pól stałej długości) dla ALEPH-a i MAK-a. Miarą związku SAFO z tym ostatnim są przykłady opisów, w których funkcję separatora podpól pełni znak „%” stosowany w MAK-u, a nie wykorzystywany w oprogramowaniu ALEPH. Spójrzmy zatem na SAFO oczami użytkownika MAK-a i formatu MARC BN. Weźmiemy pod uwagę przede wszystkim format opisu książek, jako najważniejszą część zespołu, a zarazem kościec, podstawę pozostałych formatów. Zwróćmy na wstępie uwagę na zmiany w stosunku do formatu MARC BN, które wynikają w dużej mierze z powrotu do etykiet pól zgodnych z formatem UNIMARC. Te nowości to:

—    rezygnacja z bloku haseł 1 - - i przeniesienie ich do bloku 7 - - ; transfer ten w jakimś stopniu narusza przyzwyczajenie bibliotekarzy do rozpoczynania właściwego opisu katalogowego od hasła; z drugiej strony zgodny jest z obecną separacją opisu bibliograficznego i haseł;

—    redukcja dwóch pól przeznaczonych na hasło korporatywne (w postaci nazwy ciała zbiorowego i nazwy imprezy) do jednego pola;

—    wyszczególnienie w bloku 7 - - trzech typów haseł: głównych, dodatkowych obowiązkowych i nieobowiązkowych, co znacznie ułatwia zabiegi przy wyborze danych indeksowych i danych do edycji kart katalogowych;

—    połączenie pola 200 (tytułu) z polem 201 (oznaczenia odpowiedzialności), zgodne z zawartością pierwszej strefy ISBD(M);

—    odmienny podział pól uwag (3 - - ) i bloku charakterystyki rzeczowej (6 - - )

Kolejne zmiany zmierzają do ułatwienia opisu dokumentów:

—    wprowadzono pole 202 dla tytułu i oznaczenia odpowiedzialności prac współwydanych różnych autorów bez tytułu wspólnego;

—    sformalizowano zawartość pól strefy uwag. Służą więc teraz te pola nie tylko do prezentacji dodatkowych informacji, ale umożliwiają zarazem indeksowanie danych. Dzięki temu wyeliminowano dublowanie danych w polach bloku 3 - - i 5 - - . Spójrzmy dla przykładu na pole uwag odnoszących się do pierwszej strefy opisu bibliograficznego. W formacie MARC BN informacja o odmiennym tytule (np. okładkowym) pomieszczana była jako uwaga w polu 311, natomiast indeksowana w polu 531. Eliminacja w SAFO podziału na bloki prezentacji i bloki indeksowane pozwala na podanie tej informacji jednokrotnie w polu 302 (np. %1 Tyt. okł. %a Format SAFO dla nowicjuszy). W wyniku takiego zabiegu pominięty został w formacie opisu książek blok 4 - - , a daleko idącej redukcji uległy pola bloku 5 - - . Pozostały zaledwie dwa: 500 — tytuł ujednolicony i 540 — tytuł dodany przez opisującego;

—    zrezygnowano z większości pól stałej długości, z których część informacji (dane kodowane) wchodzi zazwyczaj w skład etykiety rekordu. MAK danych tego typu nie wykorzystuje, a —jak pisze autorka — „duże systemy zintegrowane mogą równie szybko i skutecznie wykorzystywać wskazane informacje z pól zmiennej długości lub — zakodowanej albo i nie — informacji podawanej w rekordach pomocniczych (nie bibliograficznych) systemu”. W SAFO pozostały tylko 3 pola: daty wydania dokumentu (dla MAK-a pole 100), języka tekstu (101), kraju publikacji (102). Dodajmy, iż dzięki wprowadzeniu w polu 210 podpola „o”, przeznaczonego na określenie rodzaju daty wydania (cop. czy dr.) podpole „d” — roku wydania może być w MAK-u indeksowane i tym sposobem zastąpić pole 100;

—    nowością jest wprowadzenie podpól odsyłaczy (całkowitych i uzupełniających) w bloku 7 - - (haseł). Przeznaczone są do wykorzystania w programach, w których nie funkcjonują zautomatyzowane kartoteki wzorcowe.

SAFO BS przyjmuje dwa rozwiązania odmienne od polskiej tradycji opisu formalnego. Po pierwsze odrzuca opis wydawnictwa wielotomowego na dwóch poziomach (a jest to wersja opisu najbardziej klarowna i przejrzysta), po drugie eliminuje możliwość pomieszczenia w pewnych sytuacjach w polu serii informacji zarówno o serii, jak i podserii.