77144 IMG15

dowolny temat, niż ktokolwiek może przechowywać w głowie, to dodatkowa motywacja, by rozmawiać ze sobą o konsumowanych przez nas mediach. Takie rozmowy tworzą zamieszanie, które przemysł medialny ceni coraz wyżej. Konsumpcja stała się procesem kolektywnym - i to właśnie jest przedstawiane w tej książce jako zbiorowa inteligencja, czyli termin ukuty przez francuskiego cyberteoretyka, Pierre’a Levy’ego. Nikt z nas nie może wiedzieć wszystkiego, ale każdy z nas ma jakąś wiedzę. Wreszcie: powiążemy te fragmenty razem, jeśli skupimy swoje zasoby i połączymy nasze umiejętności. Zbiorową inteligencję można postrzegać jako alternatywne źródło władzy mediów. Codzienne interakcje w kulturze konwergencji uczą nas, jak wykorzystywać tę władzę. Dziś sięgamy po nią najczęściej podczas rekreacji, lecz wkrótce będziemy wykorzystywać te umiejętności do „poważniejszych” celów. W tej książce śledzę, jak zbiorowe tworzenie znaczeń w obrębie kultury popularnej prowadzi do zmiany sposobów funkcjonowania religii, edukacji, prawa, polityki, reklamy, a nawet wojska.

Rozmowa o konwergencji

Inny obrazek przedstawiający kulturę konwergencji w działaniu: w grudniu 2004 miłośnicy kina w Delhi, Bangalore, Hajdarabadzie i Bombaju oraz innych częściach Indii mogli zobaczyć wyczekiwany film hollywoodzki Rok Sako To Rok Lo (2004 r.) za pośrednictwem telefonów komórkowych wyposażonych w technologię EDGE (Enhanced Data Rates for Global Evolution) z możliwością strumieniowej transmisji wideo. Uważa się, że to pierwszy film fabularny w całości dostępny dla telefonów komórkowych¹. Trzeba sprawdzić, w jakim stopniu taki sposób dystrybucji przystaję do trybu życia widzów. Czy zastąpi wyjścia do kina? A może ludzie wykorzystają go do oglądania fragmentów filmów, które chcieliby obejrzeć gdzie indziej? Kto to wie?

W ostatnich latach często widzieliśmy, jak telefon komórkowy stawał się stopniowo centralnym elementem strategii wprowadzania na ekrany komercyjnych filmów na całym świecie, jak amatorskie i profesjonalne filmy nakręcone za pomocą telefonów komórkowych rywalizowały o nagrody na międzynarodowych festiwalach, jak użytkownicy komórek mogli słuchać wielkich koncertów, jak japońscy pisarze dzielili swoje prace na odcinki i dystrybuowali poprzez komunikatory internetowe oraz jak gracze wykorzystywali urządzenia przenośne, by rywalizować w grach rozgrywających się w rozszerzonej² lub alternatywnej rzeczywistości. Niektóre z tych funkcji zakorzenią się, inne zanikną.

Nazywajcie mnie osobą staromodną. Chciałem kiedyś kupić telefon -po to, żeby dzwonić. Nie chciałem kamery wideo, aparatu fotograficznego,

dostępu do internetu, odtwarzacza MP3 (format stratnej kompresji dźwięku przyjęty przez Moving Picture Experts Group Audio Layer 3) ani gier. Nie byłem też zainteresowany czymś, co pozwalałoby mi oglądać zwiastuny filmów, zmieniać sygnały dzwonków, czytać powieści. Nie chciałem elektronicznej wersji scyzoryka armii szwajcarskiej. Kiedy telefon zadzwoni, nie mam zamiaru zastanawiać się, który przycisk wcisnąć, żeby odebrać połączenie. Po prostu szukałem telefonu. Sprzedawcy patrzyli na mnie z dezaprobatą i wyśmiewali się za plecami. Kolejne firmy mówiły mi, że nie produkują już aparatów jednofunkcyjnych. Nikt ich nie chce. To była potężna demonstracja faktu, że telefony komórkowe stały się kluczowe dla procesu konwergencji mediów.

Prawdopodobnie słyszeliście ostatnio dużo o konwergencji. Usłyszycie jeszcze więcej.

Przemysły medialne przechodzą kolejną zmianę paradygmatu - to się zdarza od czasu do czasu. W latach 90. retoryka towarzysząca nadchodzącej rewolucji cyfrowej zawierała ukryte, a często nawet bezpośrednie założenie, że nowe media odsuną na bok stare, internet zastąpi telewizję i radio, a to wszystko pozwoli konsumentom zyskać łatwiejszy dostęp do treści medialnych, które mają dla nich osobiste znaczenie. W Cyfrowym życiu, bestsellerze 1995 roku, Nicholas Negroponte nakreślił duży kontrast pomiędzy „pasywnymi starymi mediami” a „interaktywnymi nowymi mediami”, przewidując upadek sieci telewizyjnych na korzyść tzw. narrowcast-ingu³ i niszowych mediów na żądanie: „To, co w ciągu najbliższych pięciu lat stanie się z telewizją, jest tak fenomenalne, że aż trudne do zrozumienia”⁴. W pewnym miejscu Negroponte sugerował, że aby rozbić medialne konglomeraty, nie są potrzebne żadne regulacje prawne: „[...] monolityczne imperia mass mediów rozdzielają się na wiele firm lokalnych [...] Baronowie dzisiejszych mediów muszą bardzo się postarać, aby utrzymać w przyszłości swoje scentralizowane imperia [...] Połączone siły technologii i ludzka natura wprowadzą większą różnorodność do mediów, niż może określić jakikolwiek organ prawodawczy”⁵, firmy z sektora nowych środków przekazu mówiły czasem o konwergencji, ale przez to pojęcie wydawały się rozumieć, że stare media zostaną całkowicie wciągnięte w orbitę zainteresowania rozwijających się technologii. George Gilder, inny cyfrowy rewolucjonista, odrzucał takie stanowisko: „Przemysł komputerowy konwerguje z przemysłem telewizyjnym w tym samym sensie, w którym automobil konwergował z koniem, telewizja z nickelodeonem⁶, edytor tekstu z maszyną do pisania, program GAD (Computer Aided Design) z deską kreślarską, cyfrowe DTP (Desktop Publishing) z łinotypem i prasą

1

   RSTRL To Premier On CeliPhone, „IndiaFM News Bureau”, 6 grudnia 2004, http://www.indiafm.com/scoop/OV dec/0612rstrlcell/index.shtml

2

   Rozszerzona rzeczywistość - augmentedreality. W odróżnieniu od wirtualnej rzeczywistości nie jest środowiskieittj w całości wykreowanym elektronicznie, lecz hybrydą świata rzeczywistego i danych pochodzących z komputera (przyp. tłum.).

3

   Chodzi o segmentację odbiorców — kierowanie różnych przekazów do różnych widowni; termin powstał jako przeciwieństwo broadcasting (ang. broad - szeroko, namm - wąsko). W polskim wydaniu Cyfrowego życia termin narroocastiHg jest tłumaczony „ukierunkowane rozgłaszanie” (przyp. tłum.).

4

   Nicholas Negroponte, Cyfrowe życie, tłum. Mariana Łakomego, Książka i Wiedza, Warszawa 1997, s. 48.

5

   Ibidem, a, 51.

6

   Tak nazywano pierwsze amerykańskie kina (przyp. tłum.).