Słota o chlebie

WIERSZ SŁOTY O CHLEBOWYM STOLE

Słota (Złota) Przecław (zm. 1419), syn Floriana, szlachcica z Gosławic w ziemi łęczyckiej. W latach 1398-1400 był burgrabią i podstarościm poznańskim Swą karierę zawdzięczał ścisłym związkom z dworem Tomka z Węgteszyną podczaszego krakowskiego i starosty generalnego Wielkopolski W ostatnich latach życia gospodarzył w swych rodzinnych stronach Jest autorem najstarszego (powst ok 1400) świeckiego wiersza w języku polskim, znanego jako Wiersz o chlebowym stole (lub Wiersz o zachowaniu się przy stole). Tematyka utworu (kultura dwornego biesiadowanią pochwała godności i uroku kobiet, wątek maryjny), jak i jego kompozycja (inwokacja do Boga, końcowa dedykacja, w której autor umieścił swe imię) wskazują na wpływ późnośredniowiecznej kultury rycerskiej i dworskiej. Jednym z domniemanych źródeł wiersza Słoty jest łaciński utwór Frowinusa pt Antigomeratus.

-    zachowany dzięki fotokopiom, sporządzonym przez S. Vrtel - Wierczyńskiego przed zniszczeniem przez Niemców w 1944r. piętnastowiecznego kodeksu, do którego wpisała go BEZIMIENNA ręka skryptora

-    kodeks powstał w latach 1413-1415 (w wieku XV- własność Biblioteki benedyktynów w Sieciechowie

-    Rewindykowany manuskrypt zawędrował znalazł się w Warszawie w Bibliotece Narodowej gdzie uległ zatracie w czasie II-giej wojny światowej

„Jest to najstarszy zachowany wiersz polski o tematyce świeckiej i pierwszy utwór, którego autor podpisał się własnym imieniem. Powstał na początku XV wieku, a najstarsza znana kopia została sporządzona ok roku 1415. Utwór liczy 114 wersów, z których połowa to ośmiozgłoskowce. Tematycznie wiąże się z kulturą dworsko-rycerską; jest literackim świadectwem przejmowania przez polskie dwory możnowładcze obyczajowości feudalnej Zachodu Wiersz zawiera wskazówki co do kultury biesiadnej oraz głosi cześć kobiety. Autorem był prawdopodobnie Przecław Słota z Gosławic, szlachcic z ziemi łęczyckiej (zm. 1420)"

-rozpoczyna się konwencjonalna inwokacją do Boga z prośbą o natchnienie (zwrot do Boga powraca w zakończeniu - komp. klamrowa)

-powstał v/ atmosferze kultury wielkopolskiego dworu i panujących tam na początku XV w. obyczajów biesiadnych -pisany z intencją opisania dwornego obyczaju „wysokiego" przeciwstawionego wieśniaczemu, prostackiemu sposobowi bycia

-rytuału biesiadnego przestrzegają „cni", „panowie", „rycerze","panosza","damy"

-    zachowanie przy stole powinno być diametralnie inne niż zachowanie wieśniaków tych „cso motyka robią"

-    rytuał dworny był świadectwem „światowości" obyczajów, nie tylko kodeksem zachowań łączącym określoną kastę społeczną.

-    opozycja: „światowi" a ci którzy otrzymali jedynie wychowanie domowe

-    DWA GŁÓWNE TEMATY:

"zasady dwornego wychowania "kult damy

( spięty konwencjonalną klamrą zawiera w sobie kompozycję luźna i kapryśną)

-swobodnie kojarzy i przeplata różne motywy treściowe

Ogólna budowa:

1)    inwokacja do Boga

2)    pochwała stołu i jadła

3)    refleksja ogólną iż biesiada pozwala zapomnieć o troskach i niepewnej przyszłości człowieka

4) wykład ogólnych zasad dwornego zachowania przy stole

5)    reguły zajmowania miejsca przy stole

6) przeciwstawienie obyczaju „światowego" obyczajowi „ domowemu"

7)    zasady mycia rak przed posiłkiem

8)    normy biesiadowania pań i panien

9)    reguły zachowania rycerza i panoszy wobec dam przy stole

10)    pochwała „cnej pani"

11)    zasady konwersacji biesiadnej

12)    pochwała „żeńskiej twarzy"

13)    zamknięcie utworu: zwrot do Boga - prawdopodobny pierwowzór utworu jest nieznany