3818438605

POEZJA SPOŁECZNO-OBYCZAJOWA, OKOLICZNOŚCIOWA I RELIGIJNO-POLEMICZNA

WIERSZ SŁOTY O CHLEBOWYM STOLE

Rękopis byl w Bibliotece Narodowej w Warszawie, lecz został zniszczony w czasie ostatniej wojny. Uprzednio znajdował się w byłej Cesarskiej Bibliotece Publicznej w Petersburgu, gdzie posiadał sygn. Lat. I Qu. 25. Do Petersburga trafił ze zbiorami Załuskich, a pochodził z biblioteki Benedyktynów' w Sieciechowie. Zawierał traktaty teologiczne pisane w lataoh 1413-1415 w Krakowie przez Lutoslawa z Radlina, syna Mikołaja z Chrościechowa, wówczas studenta Akademii Krakowskiej. Polski wiersz mieścił się na dw^róch ostatnich kartach kodeksu — k. 206 — 207. Zapisany został około 1415 r., lecz jest zapewne kopią dokonaną z nieco starszego rękopisu. Utwór liczy 114 wierszy, z których 64 to ośmiozgloskowce. Związany jest ściśle z kulturą dw^rorską i rycerską; świadczy

0    przejęciu przez możnowladcze dwory polskie obyczajów obowiązujących na zachodnich dworach feudalnych. Wiersz podaje wskazówki co do właściwej kultury biesiadnej i głosi kult kobiety. Na temat osoby autora, który na końcu wiersza podał sw^roje nazwisko (lub przezwisko) — Słota, powstały różne hipotezy. Ostatnio Jacok Wiesiołowski jako autora wskazał Przcclawa Słotę, gyna Floriana, szlachcica z Gosławic pod Sobotą w powiecie orłowskim ziemi łęczyckiej. Przecław byl ścisło związany z dworem Tomka z Węgleszyna, podczaszego krakowskiego, później (w latach 1368-1409) starosty generalnego Wielkopolski, i jemu to zawdzięczał swoją kariorę. W latach 1396 — 1400 Słota był burgrabią poznańskim, następnie przebywał zapewne w otoczeniu Tomka, a po jego śmierci

w 1409 r. gospodarzył w swoich rodzinnych Btronach. Zmarł w 1419 r. Znajomość dworu Tomka z Węgleszyna

1    innych wielmożów stanowiłaby źródło wiersza.

Tekst niniejszy wydajemy według fotokopii rękopisu zachowanych w spuściinie po Stefanie Vrtelu-Wierczyń-skim w Archiwum PAN w Poznaniu. Utwór ten, oprócz pierwszego wydania Brtloknera, drukowany był zawsze według układu wierszy zaproponowanego później przez Brtlcknera, który zresztą układu swego bliżej nie uzasadnił. Briłckner wyróżnił w utworze dwie odrębne części pogmatwane w jednym odpisie (o zachowaniu się przy stole i pochwalną pieśń na cześć kobiety). Zachowujemy tutaj (zarówno w transliteracji, jak i w transkrypcji) układ wierszy występujący w rękopisie, bowiem uważamy, ii kopista nie popełnił w swoim odpisie omyłek i układ wierszy jest. w nim poprawny.

Wyd.: A. Brtickner, Neue Qutllen cur Oeschichte der polniechen Sprache and Literatur, Archiv fttr Slayiache Philologie, t. 14 (1892), s. 496 — 602 (translit.); S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich. Czasy najdawniejsze do roku 1543, wyd. 5, Warszawa 1977, s. 187 — 190 (translit.).

Oprać.: NK I 335; J. Wiesiołowski, Kim byl Słota autor Wiersza o chlebowym stole, [w:] Europa - Slowiań-nceytna - Eolska. Studia ku uczczeniu profesora Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970, b. 483-499.

Gospodnie, da mi¹ to wiedzieć, Bych² mógł o tem eso³ powiedzieć,

0    chlebowem stole⁴.

Zgarnie na się wszytko pole⁵, Cso w stodole i w tobole,

Csole się na niwie zwięże⁶,

To wszytko na stole lęże⁷.

Przetoć stół wieli ki świeboda⁸: Staje na nim piwo i woda,

1    k temu mięso i chleb,

I wiele jinych potrzeb,

Podług dostatka tego,

Ktoie⁹ może dostać czego.

Z jutra¹⁰ wiesioł nikt nie będzie, Aliż¹¹ gdy za stołem siędzie,

Toż wszego myślenia zbędzie¹².

A ma z pokojem sieść,

A przy tem się ma najeść.

A mnogi jidzie za stół,

Siędzie za nim jako woł,

Jakoby w ziemię wetknął koł.