SDC11620

System międzynarodowy

użycia ułv przeciw tbbtnm pomtwrjm, masowego przekupywania niechętnych rządów oraz stosowania wszelkich krętackich metod ! do osiągania celów dobrze znanych z dżungli kolonialnej i półkola; niłlnej Mimo to dzięki determinacji działania to właśnie wielkiej ftnamjerze przypadło zadanie zapobiegatnia wojnom o szerokim za- 1 sięgu Zdecydowana większość właścicieli państwowych papierów . wartościowych, a także innych inwestorów i spekulantów giełdowych, ogromnie by na takiej wojnie straciła, zwłaszcza gdyby dotknęła ona rynków walutowych. Wpływ, jaki wielka finansjera wywierała na mocarstwa. sprzyjał pokojowi w Europie. Wpływ ten okazywał się skuteczny w takim stopniu, w jakim same rządy zależały od współpracy j z więcej niż jedną stroną. W konsekwencji nie było okresu, w którym polityka pokojowa nie miałaby swoich rzeczników w radach koncertu mocarstw, jeżeli dodamy do tego rosnące zainteresowanie pokojem wewnątrz państw, w których zakorzenił się nawyk inwestowania, to zaczniemy rozumieć, dlaczego innowacja, jaką był zbrojny pokój między dziesiątkami właściwie znajdujących się w gotowości bojowej państw, mogła utrzymywać się w Europie od 1871 do 1914 roku, nie załamując się znienacka i nie przekształcając w jjożogę.

Rnansjera działała jako ważny moderator w polityce wielu mniejszych, suwerennych państw. Był to jeden z kanałów, za pomocą których wywierała naciski. Pożyczki i ich prolongata zależały od zaufania, a ono z kolei - od „dobrego sjjrawowania się". Ponieważ w państwach konstytucyjnych (na niejiosiadające konstytucji patrzono bardzo niechętnie) owo dobre sprawowanie znajdowało wyraz w budżecie, a zewnętrznej wartości waluty nie można było oddzielić od dobrej sytuacji budżetu, zadłużonym państwom radzono w tych okolicznościach bacznie obserwować swoje giełdy i unikać jsolityki, która mogłaby się odbić niekorzystnie na budżecie. Ta przydatna maksyma stawała się powszechnie obowiązującą zasadą jiostępowania w chwili, gdy jiaństwo przyjmowało system waluty złotej, co ograniczało dopuszczalne wahania do minimum. System waluty złotej i konstytucjonalizm stanowiły narzędzia, dzięki którym głos londyńskiego City był słyszalny w mniejszych państwach, które przyjęły je jako symbole przynależności do nowego jrorządku międzynarodowego. Pax Britannica niekiedy dzierżyła kontrolę dzięki złowieszczej pewności siebie armat okrętowych, najczęściej jednak sytuację udawało się pomyślnie rozładować dzięki jx>ciągnięciu w odpowiedniej chwili za sznurki w międzynarodowym systemie walutowym.

Wielka finansjera rozszerzała też swoje wpływy nieoficjalne, zarządzając finansami rozległych regionów pótkołnuabiych, między innymi rozpadających się imperiów islamskich w zapalnej strefie Bliskiego Wschodu i północnej Afryki, lo właśnie tam codzienna działalność finansistów dotykała delikatnych elementów stanowiących podłoże wewnętrznego ładu. sprawując przy tym funkcje rzeczywistej administracji w tych niespokojnych regionach, gdzie pokoi był najbardziej zagrożony. Dzięki temu spełniane były liczne niezbędne warunki dokonywania długoterminowych inwestycji na tvch obszarach - spełniane, mimo pozornie niemożliwych do przezwyciężenia przeszkód. Epopeja budowy linii kolejowych na Bałkanach, w Anatolii. Syrii, Persji, Egipcie, Maroku i Chinach jest historią wytrzymałości i zapierających dech w piersiach zwrotów przypominających te w Ameryce Północnej. Jednak głównym zagrożeniem, z którym musieli się zmierzyć europejscy kapitaliści, nie były niepowodzenia techniczne - była nim wojna. Nie chodziło tu o wojnę między niewielkimi państwami (które łatwo byłoby odizolować) ani o wojnę wypowiedzianą małemu państwu przez mocarstwo (to zdarzało się często i uznawane było przez silniejszą stronę za opłacalne), ale o wojnę między wielkimi mocarstwami. Europa nie była opuszczonym kontynentem, była domem milionów ludzi, siedzibą starych i młodych narodów. Każda nowo powstająca linia kolejowa musiała przechodzić przez granice o różnej trwałości. Niektóre z nich mogły być wskutek tego kontaktu nieodwracalnie osłabione, inne zaś — zdecydowanie wzmocnione. Katastrofie mogła zapobiec jedynie żelazna dyscyplina, z jaką sektor finansowy kontrolował znajdujące się w krytycznej sytuacji władze zacofanych regionów. Kiedy Turcja nie wywiązała się ze swoich zobowiązań finansowych w 1875 roku, natychmiast rozpętała się militarna burza, trwająca od 1876 do 1878 roku, w którym podpisano Trakutt berliński. Przez trzydzieści sześć lat od tego wydarzenia utrzymywał się pokój, wprowadzony w życie przez tak zwany Dekret muharrrmsh z 1881 roku. Zadecydowano w nim o utworzeniu w Konstantynopolu Zarządu Długu Publicznego Osmańskiego. Przedstawiciele finansjery odpowiadali odtąd za zarządzanie większą częścią tureckiego budżetu. W wielu przypadkach doprowadzali do kompromisów między mocarstwami, w innych zaś nie dopuszczali do tego, aby Turcja stwarzała jakiekolwiek nowe problemy. Zdarzało się też, że działali po prostu jako polityczni wysłannicy mocarstw. Najogólniej rzecz ujmując, służyli interesom finansowym wierzycieli i - jeśli to było możliwe