skanuj0005 (14)

- zgrubienia - formy nacechowane emocjonalnie ujemnie, np. „kocur”;

złożenia - wyrazy utworzone z dwóch słów, np. „różanopalca”.

2. Przekształcenia semantyczne (tropy):

epitet - określenie (najczęściej przymiotnik, rzadziej imiesłów lub rzeczownik), określają cechy opisywanych osób, przedmiotów, zjawisk lub stosunek osoby mówiącej do nich; epitet stały - określenie zawsze odnoszące się do tego samego zjawiska, np. „gromowładny Zeus”;

porównanie - zestawienie dwu zjawisk, z których jedno służy określeniu drugiego - najczęściej połączone za pomocą spójnika „jak”, „niby”, „jakby”, „niż”, np. „wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi”; porównanie homeiyckie - bardzo rozbudowane porównanie, w którym jeden człon odwołuje się do zjawisk przyrody, np.:

, Jako oliwka mała pod wysokim sadem Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim śladem,

Jeszcze ani gałązek, ani listków rodząc,

Sama tylko dopiro szczupłym prątkiem wschodząc:

Tę jeśli, ostre ciernie lub rodne pokrzywy Uprzątając, sadownik podciął ukwapliwy,

Mdleje zaraz, a zbywszy siły przyrodzonej,

Upada przed nogami matki ulubionej,

Takci się mej namilszej Orszuli dostało”.

(Jan Kochanowski: Tren V)

metafora - przenośnia, takie połączenie wyrazów, które zyskuje nowe, świeże znaczenie, odmienne od tego, które wynikałoby z treści poszczególnych słów, np. „kobierce łąk”;

metonimia (zamiennia) - zestawienie słowne, w którym zamiast nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska występuje nazwa obiektu innego, ale pozostającego z tamtym w realnym związku, np. „wypić kielich do dna” („wypić wino do dna”);

synekdocha - rodzaj metonimii, w której część zastępuje całość lub odwrotnie, np. „dach” zamiast „dom^,,r;

oksymoron - epitet sprzeczny, np. „czarny śnieg”;

peiyfraza - omówienie, polega na zastąpieniu jednego wyrazu szeregiem innych, np. „niewiasta z rybim ogonem” („syrena”);

eufemizm - rodzaj peryfrazy, którego celem jest złagodzenie znaczenia słów, np. „przenieść się na łoże Abrahama” („umrzeć”);

hiperbola - wyolbrzymienie - polega na powiększeniu zjawiska, jego spotęgowaniu, np. „Tvoje oczy są fontany, gdzie wody Pamaskiej sięga dowcip upragniony;

Nad cień laurowy zasklepione wzwody Brwi twoich dają wierszom chłód zaćmiony;

I Muzy u nich pewne są gospody,

Gdzie Febus z słońcem już mieszka złączony [...]”.

(Jan Andrzej Morsztyn, Do Panny)

animizacja (ożywienie) - nadanie przedmiotom, zjawiskom cech istot żywych, np. „obłoki gnają po niebie”;

personifikacja (uosobienie) - nadanie przedmiotom, zjawiskom cech ludzkich, np. „zmierz* korony odziewa”;

symbol - motyw lub cykl motywów, który jedynie sugeruje jakieś treści, jest wieloznaczny, iąs. „Samotny, senny, zadumany,

Skronie do zimnej tuli ściany,

Jakby się lękał tchnienia burzy.

282