P1040649

Rozdział 33

Pochodne makowca (opioidy)

Do nąjbardziej rozpowszechnionych w Polsce (poza alkoholem, lekami, tytoniem i kofeiną) substancji psychoaktywnych należą pochodne makowca, czyli opioidy (opiaty). Działają one przeciwbólowo i poprzez redukcję lęku dają uczucie spokoju, a niekiedy euforii.

Przetwory maku znane są od kilku tysięcy lat i były stosowane jako środek przeciwbólowy, uspokajający i przeciwbiegunkowy. Opium stosowane było np. przez Sumerów, 4000 lat temu, jako środek do usuwania bólu, powstrzymywania kaszlu oraz leczenia biegunek. Około 3000 lat temu w Tebach wydano specjalną instrukcję dotyczącą łagodzenia bólu za pomocą opium. W XVI wieku Paracelsus wprowadził do lecznictwa nalewkę z opium. Jeszcze 200 lat temu opium było powszechnie stosowane w leczeniu stanów lękowych (podobnie jak alkohol), a w XIX wieku rozpuszczone w alkoholu sprzedawane było jako lekarstwo o nazwie laudanum, m.in. do leczenia przewlekłego alkoholizmu. Prawie do końca XIX wieku lekarze nie zdawali sobie sprawy z jego uzależniających właściwości. Dopiero w II połowie XIX wieku zaczęto zdawać sobie z tego sprawę i zastąpiono je nieświadomie inną substancją o właściwościach uzależniających — morfiną.

Opiaty otrzymywane są z maku ogrodowego (.Papauer), który dotarł do Europy ponad 4000 lat temu. Mak zawiera wiele różnych alkaloidów. Nazwa opium pochodzi od greckiego słowa opion, które oznacza sok roślinny. Sokiem tym jest mleczko uzyskiwane z dojrzewających makówek. Opiaty mogą być naturalne (np. morfina, kodeina), półsyntetyczne (np. heroina, która została zsyntetyzo-wana po raz pierwszy w 1874 roku przez Wrighta, oraz hydromorfina) i syntetyczne (np. fencyklidyna, fentanyl). Heroina była początkowo używana jako środek „przeciwkaszlowy”, zalecany głównie dla niemowląt. Z czasem leczono nią uzależnienie od opium i morfiny. W 1913 roku pojawiło się pierwsze doniesienie na temat uzależniaj ących właściwości heroiny, ale dopiero w latach 20. wiedza na ten temat upowszechniła się i zaczęto ograniczać jej dostępność.

Wśród polskich narkomanów najbardziej rozpowszechnionymi opiatami są tzw. kompot (polska heroina), makiwara, „zielone” (substancja uzyskiwana