skan0007

12

rubryce 2 jako ZET (zespół tradycyjny) dotyczący regularnego charakteru ogółem wsi żywieckiej (tu: „ZG”). Stąd też szczególnego znaczenia nabierają jednostki chronione jako obszary związane z tożsamością danej miejscowości. Ustalenia wyrażają się w strofowaniu. Każda więc jednostka JARK musi zostać zaliczona do określonej strefy. Stref tych zaś wyróżniono trzy²⁴:

A — rezerwaty kulturowe — ochrony rezerwatowej obejmującej, uogólniając, pełną ochronę treści historycznych, formy (w tym linii zabudowy gabarytów) i substancji (w tym zabudowy),

B — parki kulturowe — ochrony częściowej obejmującej (jak wyżej) przede wszystkim treści, formy i w możliwym zakresie także substancje,

E — strefy ochrony konserwatorskiej - - ochrony ekspozycji i elementów, pełnej ochrony ekspozycji i treści historycznych, w odniesieniu do formy ogólne zachowanie charakteru krajobrazowego, ew. pełną ochronę określonych elementów, w tym ochrony krajobrazowej i zabezpieczenia otuliny, w drodze zachowania dominacji form tradycyjnych i harmonijnego nawiązania do nich tak na zasadzie sąsiedztwa, jak w paśmie ich styków oraz zabezpieczenia właściwej ekspozycji dla stref A, B.

W pierwszym rzucie wyznaczania stref może powstać mozaikowy układ przemieszanych jednostek JARK o różnych desygnatach. Rzeczą koncepcji planistycznych staje się ich zharmonizowanie. Może ono nastąpić w drodze korekt zmierzających do scalania jednostek w ramach tej samej strefy w większe obszary. W innym przypadku może stać się potrzebne tworzenie właściwej hierarchii sąsiedztw.

Jeśli zatem w podanym przykładzie miasteczka Ś. jednostki obejmujące zespół kościelno-ogrodowy poprzemysłowy zasługują na stworzenie z nich strefy, to sąsiadujące z nimi, a obejmujące ośrodek przyrynkowy oraz podworski, kwalifikują się jako strefa B. W ślad za tym nastąpiłyby ew. konkretne działania w tej strefie celem jej odpowiedniej rewaloryzacji. Przy tym wiązałaby się ona od razu dogodnie z takąż strefą B (leśną), lecz w kategorii krajobrazu natural-no-kulturowego (NK)²⁵.

IV. ZESPOŁY WNĘTRZ

ARCHITEKTONICZNO-KRAJOBRAZOWYCH (ZWAK) JAKO URBANISTYCZNY ZAKRES DZIAŁANIA (TABLICA 4)

Podział, waloryzacja i planowanie w zakresie jednostek JARK to działanie jakby w skali planu ogólnego bądź szzegółowego w rutynowym planowaniu przestrzennym. Nieodzownym dalszym poczynaniem, by wkroczyć w realia krajobrazowe urbanistyki miasteczek czy ruralistyki wsi, jest przejście do skali wnętrz ulic czy placów. Jednostka JARK bowiem to wprawdzie pewna względnie jednolita całostka, niemniej strukturalnie złożona z różnych elementów, które stanowią działki, ulice, place, aleje, bulwary etc. Ostatecznie bowiem w skali urbanistycznej decydująca rola dla percepcji przypada tym właśnie wnętrzom²⁶. Wspomniane tu małe miasteczko £, podobnie jak wiele innych, odbieramy w praktyce jako zespół złożony z wnętrza rynku i rozchodzących się potem wnętrz czterech ulic One to poprzez swą taką, a nie inną, fizjonomię decydują o percepcji całości jednostki JARK, równocześnie utożsamiając ją i odróżniając od sąsiednich.

Taki to zespół wnętrz podobnych (ZWAK) charakteryzuje się fizjonomicznie podobieństwem swoistej zabudowy małomiasteczkowej, tworzącej obudowę wnętrz oraz funkcjonalnym i treściowym związkiem wynikającym z podziałów własnościowych katastralnych i tradycyjnych. Stwierdzenie to pozwala na wyodrębnienie w planie np. ulicy, wzdłuż której skupiają się działki katastralne. Taką też całostkę w granicach katastralnych nazwiemy wnętrzem umownym (WU). Składa się ono z wnętrza głównego (WGX jakim jest w tym przypadku sama ulica oraz wnętrz podporządkowanych (WP), jakie tworzą poszczególne działki wraz ze swą zabudową, podwórkami, ogrodami etc. i wszystkim tym co uchwytne jest w drodze zwykłej już inwentaryzacji urbanistycznej.

Tym sposobem każda jednostka JARK mieści w sobie większą lub mniejszą ilość wnętrz umownych (WU). Jest zatem w znacznej mierze równoznaczna, jednak już w dokładniejszej skali, z zespołem wnętrz (ZWAK); — w znacznej mierze dlatego, gdyż w pewnych przypadkach może się zdarzyć, iż jednostka JARK będzie równoznaczna z jednym wnętrzem umownym (WU), zatem JARK = W AK. Przykładem może tu być obszar siedliskowy małej wsi ulicowej. Normalnie jednak jednostka JARK stanowi zespół wnętrz umownych (ZWAK), choć nie zawsze wszystkie wnętrza w całości wchodzą w jej obręb, często dzieląc się między sąsiednie jednostki (JARK).

Ustaliwszy te principia można stwierdzić, iż dalsze działanie studialne i projektowe odbywa się już według znanego porządku: określenia zasobu, waloryzacji, wytycznych i planu; w tym przypadku projektu konserwatorskiego.