skanuj0009 (31)

No czym polega metoda ochrony, konserwacji i zagospodaiowcnia ruin zamkowych

się do jej niszczenia. Już Karta Ateńska w 1931 roku stwierdziła, że należy przedkładać interes społeczny nad prywatny^{1 2 3}. Jest to kolejny nasz paradoks. W czasach gdy cały świat docenia wartość dziedzictwa kulturowego i naturalnego, a Polska podpisuje odnośne konwencje, to jest ono niszczone.

Jeżeli już ktoś koniecznie chce mieszkać w zamku lub takowy posiadać niech go buduje, ale nie w ruinach, lecz w odpowiedniej od nich odległości. Będzie posiadał wtedy autentyczne miny i wymarzony zamek wg swojej fantazji. Podobne rozwiązanie proponuje Międzynarodowa Karta Ochrony i Zarządzania Dziedzictwem Archeologicznym z 1989 r., które brzmi: „Obiekty rekonstruowane me powinny być realizowane Irezpośrednio w miejscach autentycznych stanowisk i powinny być wtedy jako rekonstruowane oznakowane

II. 3. Rzym - Fonim Trajana. Anaslyloza trzech kolumn.

Po tych wyjaśnieniach warto przypomnieć, iż podstawowa zasada niestosowania rekonstrukcji w ruinach weszła do teorii i konserwacji zabytków architektury przeszło 100 lat temu i chyba nasza epoka nie ma prawa jej kwestionować. Karta Wenecka mówiąc o minach w drugiej części art. 15 wyraźnie stwierdza: „1Yszelkie prace rekonstntkcyjne będą wszakże musiały być z góry wykluczone, można brać pod uwagę tylko samą anastylozę (il.3), to jest odtworzenie (przez złożenie - przyp. autor)cz?śri istniejących, lecz rozproszonych. Elementy scalające będą zawsze rozpoznawalne i będą stanowić minimum niezbędne dla zapewnienia wamnków zachowania zabytku i przywrócenia ciągłości jego formy”*.

Działania mające na celu ochronę, konserwację oraz zagospodarowanie historycznych ruin zamków, a więc takich, które dawno uległy zniszczeniu, należą do najtrudniejszych w praktyce architektoniczno--konserwatorskiej. Działania te nie mogą być przypadkowe. Wymagają one od autora (lub autorów) nie tylko dużej wiedzy w tym zakresie, ale także wyjątkowej pokory wobec zastanych reliktów.

Działania te muszą być wynikiem przemyślanej metody, która powinna polegać na:

1. zachowaniu zastanej formy oraz zastanej autentycznej substancji,

2. ograniczeniu do minimum koniecznych dodatkowych elementów (wynikających z różnych potrzeb),

3. właściwym sposobie dodawania tych koniecznych elementów,

4. zachowaniu wartości dawności i malowniczości ruin.

Ad. 1. Ochrona i konserwacja każdego zabytku winna zawsze służyć zachowaniu i prezentowaniu jego autentycznego stanu. W przypadku ruin powinniśmy przedstawić stan w momencie ich odkrycia (il. 4). Tylko ruiny z zachowanymi oryginalnymi elementami, czyli z autentyczną substancją, budzą odczucia emocjonalne związane z historią. Jednocześnie tylko autentyczna substancja ma wartość dokumentu, a zatem powinna być zachowana. Dlatego też prace rcstauratorskic w ruinach nie powinny w żaden sposób tego dokumentu uszczuplać.

11.4. Toruń - miny zamku krzyżackiego z widokiem na pozostałości krużganków.

Ad. 2. Mamy tutaj na myśli ograniczoną ilość i wielkość dodań. Działając w ruinach, należy mieć zawsze na uwadze zachowanie stosownych proporcji między tym, co dawne i autentyczne, a tym, co wolno nam dodać. Słuszny jest zatem postulat, by oryginalne elementy dominowały, kreując odczucia odbiorcy. Dlatego np. rozmiar domurowań uzasadniony względami technicznymi musi być ograniczony do minimum (il. 5). Powinien ponad to wynikać z koncepcji uzupełnień interpretacyjnych, które polegają na podsuwaniu myśli i skojarzeń, a nie na przywracaniu zabytkowi jego najpełniejszego stanu.

Postanowienia Konferencji w Atenach-KARTA ATEŃSKA 1931 [W] VADEMECUM KONSERWATORA ZABYTKÓW, Biuletyn ICOMOS, Warszawa 1996, s.12.

Międzynarodowa Karta ochrony i zarządzania dziedzictwem archeologicznym ICAIIM-ICOMOS, tamże, s. 77.

KARTA WENECKA 1964 Postanowienia i uchwały II międzynarodowego kongresu architektów i techników zabytków w Wenecji w 1964 r., tamże, s. 21.