Zdjęcie0555

Normy moralne

zdrowie i życie człowieka, albowiem wchodzę one w zakres uniwersalnych w ^jednostkowych oraz społecznych. Zresztą uniwersalną zasadą formalna normy prawa i moralności jest twierdzenie, że prawo to minimum moralności jednakże wynika pewna podstawowa odmienność obu typów norm, oparta .j? powiadała Maria Ossowska - na ich „różnicy genetycznej”, polegającej na tyąt | to normy moralne są pierwotne (pierwsze) i niejako naturalne w stosunku do nom, prawnych, czyli zakazów wtórnych, podporządkowanych i wymuszanych¹⁷.

Prawidła moralne, szerzej zaś moralność, stanowią zatem punkt oparcia dla nor® prawnych, specjalnie zaś dla tzw. sprawiedliwości prawa¹⁸. Obok tego z normami moralnymi wiążą się zazwyczaj jednakowo nagrody i kary, podczas gdy normy prawi* t chronione przy pomocy wymiaru sprawiedliwości, przyjmują tylko represje karne f i' i' administracyjne za sankcje możliwe do zastosowania w przypadku naruszania panującego w społeczeństwie ładu. Normy prawne ponadto posiadają wymiar urzędowo skodyfikowany, zaś moralne - poza tymi, które ujęte są w nielicznych kodeksach (np. etyki lekarskiej, żołnierskiej, nauczycielskiej) - funkcjonują w sferze ludzkiej 5 świadomości i są zakorzenione w przeświadczeniu o słuszności ich przestrzegana, a nie wymuszania. W ślad za tym normy moralne odnoszą się do szerszej sfery stosunków społecznych niż prawne. Te ostatnie ograniczają się zazwyczaj do regulacji zewnętrznych stosunków ludzkich (czyli przepisów, ustaw, regulaminów, edyktów, itp.), a co za tym idzie nie uwzględniają roli i ważności sumienia. Normy prawne dystansują się zatem od imperatywnego nakazu (lub zakazu) postępowania osadzonego w „wewnętrznym” usposobieniu (temperamencie, osobowości, mentalności itp.) człowieka, skłonnego do działania godziwego nie dlatego, że musi, ale dlatego, że tego chce. Normy prawne wreszcie nie bronią - tak jak czynią to normy moralne _:    konieczności poszanowania tzw. wartości intymnych człowieka, takich jak chociażby

nastrój, czy uczucia. W zamian ograniczają się ledwie do ustalenia, czy owe cechy ludzkiego charakteru mają wpływ (tzw. względy przyzwoitości, czy niskie pobudki) na jakość czynu przestępczego podlegającego sankcji prawnej, czyli karze¹⁹, f .• Na tlę wyróżnionych zasad określających formy kontroli społecznej, normy moralne wskazują głównie to, co podlega nakazom i zakazom w relacjach między-ludzkich zachodzących tutaj i teraz, czyli w bieżącym czasie życia człowieka i defi-nitfją postępowanie, które powinno być przedmiotem jego zainteresowania z punktu widzenia interesu społecznego. Normy moralne tedy stawiają na cele, które ważne są dla jakości stosunków w grupie realizującej się w teraźniejszości, lecz w taki sposób, aby wpływały na czyny podejmowane jeszcze w przyszłości. Oto reguły moralne tworzące warunki współpracy in spe (na widoku, na przyszłość) wśród ludzi, muszą

¹⁷    Por. M. Ossowska, Podstawy nauki o moralności, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław--Warszawa 1994, s. 136.

¹⁸    Zob. np. W Lang, J Wróblewski, Współczesna filozofia i teoria prawa w USA, PWN, Warszawa 1986

¹⁹    Por. M. Ossowska, Podstawy nauki o moralności, dz. cyt., s. 136-137. .

b/

<

pf*

teH ż^e i

ifll

do

z*|

cz

za

k

PI

b