Zdjęcie0556

Normy moralne 153

Normy moralne 153

^ver,aMtv_a

r^BBi

Jnoralnodclgp J°rm, oparta. j? ^!8*fa<*) na tyjj) ?

»to8unkudonJ

laanychi? t oparcia dJan_orni ^{: te}g° 2 normami dy normy prawn, co represje karm

u naruszania pa. wymiar urzędowo nych kodeksach / sferze Judzkiej przestrzegania, erszej sfery sto-zaj do regulacji inów, edyktów, Mormy prawne iwańia osadzo-, mentalnotó, Isi, ale dlatego, srmy moralne I jak chociażby zy owe cechy ilde pobudki) rze¹⁹.

znej, normy ach między-wieka i deb

ila z punktu jre ważnej taki sposób, ty moralne idzi,®^usZ?

:h, liii

fel!

być uwolnione od ryzyka ich rozluźnienia, gdyż grozi to w konsekwencji rozpadem więzi w gromadach. I chociaż podobne więziotwórcze zadanie stoi przez normami obyczajowymi (strażowanie tradycji dziś i jutro), które w chwili doraźnego naruszenia chronione są natychmiastową reakcją otoczenia, to w przypadku norm moralnych automatyczne potępienie każdego odstępstwa od jakiejś reguły może być przesunięte w czasie. Ocena skali naruszenia norm etycznych musi być pozbawiona rutynowych reakcji i poprzedzona namysłem nad charakterem wyłomu, gdyż krytyka pochopna (nieszkodliwa zbytnio w przypadku norm obyczajowych) w sytuacji moralnej może mieć dotkliwsze dla naruszającego prawidła, skutki. Wszelako czym innym jest reakcja na zachowanie nieprzyjemne, np. na dłubanie w nosie, a czym innym jest reakcja na publiczne stwierdzenie, że „kogoś mamy w nosie”. Różnica stąd się bierze, że dezaprobata społeczna w przypadku naruszenia normy obyczajowej posiada przede wszystkim podłoże emocjonalne i jest krótkotrwała, podczas gdy w przypadku normy moralnej każde potępienie ma podstawy aksjologiczne (wartościujące) i dlatego jest dotkliwsze oraz dłużej utrzymujące się w czasie. W obyczaju normy opierają się na zasadach praktycznych, na obserwacjach codziennych, naśladownictwie, przyzwyczajeniu, czy rutynie, a ich motywem jest oczekiwanie i opinia otoczenia o jakimś zachowaniu. Tymczasem norma moralna warunkowana jest takim dobrem człowieka, które wywodzi się wprost z poczucia jego: godności, czyli z tytułu posiadania wszelkich praw, niepowtarzalności, czyli z racji opartej na zajmowanym miejscu w przyrodzie i społeczeństwie, i wreszcie kreatywności, czyli ze zdolności do tworzenia tego, czego brakuje w przyrodzie.

5.2. Rodzaje norm moralnych

W literaturze przedmiotu, obejmującej zwłaszcza konstatacje filozoficzne i prawnicze, normy moralne są definiowane jako imperatywy określające właściwy z punktu widzenia dobra i słuszności sposób postępowania człowieka znajdującego się w sytuacjach wymagających ściśle określonego przez społeczeństwo zachowania jednostek.

Z tego powodu nawet w sensie gramatycznym normy moralne bywają określane w formie rozkazującej. W etyce normy są konkretyzowane najczęściej ze względu na kryteria ich wyróżniania i społeczne oczekiwania zachowań człowieka służących ściśle zdefiniowanemu dobru. Dlatego też sama typologia norm moralnych jest budowana ze względu na warunki, które wywołują konieczność czy potrzebę uzgodnionego postępowania ludzi. Owe warunki (kryteria) ustalania norm moralnych obejmują, po pierwsze, uzasadnienia ludzkiego działania, które jest opisywane przez normy kategoryczne i normy hipotetyczne. Po drugie, zakres obowiązywania zasad moralnych tworzony jest przez normy absolutne i względne. Po trzecie, geneza norm moralnych zostaje wyrażana przez ich formy tetyczne i teleologiczne (objaśnienie za chwilę). Po czwarte, wskazania tego, kogo dotyczy czyn nakazany lub zabroniony jest objaśniany przez normy sprawcze i normy powinności. Po piąte, uniwersalny lub partykularny