Image 27

osadnictwa i faktów sprzyjających warunków geograficznych i odwrotnie pozwala wyciągnąć wnioski o dużym wpływie warunków geograficznych na rozwój społeczeństwa,/Zrodzić się może z lego tzw. determinizm geograficzny, czyli pogląd, iż o rozwoju społecznym decydują czynniki geo-graTTczne.

8. Metoda genealogiczna

Za pomocą metody'-genealogicznej ustalamy fakty^ które często tkwią ukryte w źródłach lub są słabo czytelne. W źródłach bowiem jest wiele bezpośrednich informacji o faktach, lecz są podane_w_sposób mało czytelny. Na przykład w źródłacli znajdujemy fakty, które mówią, iż w XVII wieku hetmani posiadali dużą władzę, ale gdy pytamy, kto sprawował w tych lalach urząd hetmański, nie znajdujemy bezpośrednich informacji źródłowych na ten temat. Wiemy tylko, że hetmani byli i posiadali dużą władzę. Jeśli chcemy uzyskać na ten lemat bezpośrednie dane musimy sięgnąć do informacyjnych zestawów genealogicznych hetmanów, wodzów, rodów itd. Na ogół znane są liczne prace poświęcone „rodom”, znajdziemy w nich dane odnośnie: pochodzenia, organizacji wewnętrznej, pełnionych funkcji państwowych, obszaru i rozmieszczenia majętności rodowych, roli, jaką rody rycerskie spełniały w stosunkach polityczno - społecznych w kraju itd. Stosowane w toku tych badań sposoby postępowania nazywamy ogólnie metodą genealogiczną. Metodę tę stosuje się np. w przypadku badań późnego lub schyłkowego feudaiizmu polskiego, wytworzeniu się np. możnowładztwa, roli magnatów kresowych w życiu politycznym Polski itd. Informacje na powyższy temat dostarczają różne źródła, obok wymienionych prac genealogicznych należy także wykorzystać zabytki materialne, takie jak: herbarze, pieczęcie, zabytki językowe i inne.

Przykład wykorzystania metody genealogicznej podaje J. Topolski w oparciu o badania Semkowicza: Badając ród Awdańców ów autor ustalił, że protoplasta tego rodu nosił normańskie imię Auda, to znaczy Skarb, w związku z tym przyjął, że imię Skarb, Skarbek, Skarbimir było rodowym imieniem Awdańców oraz, że w nazwie osady Skarbno leżącej w Wielkopolsce znajduje się składnik imienia rodowego Awdańców. Wcześniej autor ustalił, że gród krzywiński i jego okolice stanowiły centrum osadnicze rodu Awdańców, a osada Skarbno należała do Awdańców w związku z czym stanowiła ona prawdopodobnie najstarszy ślad rodu .Skarbów - Awdańców sięgający przełomu X i XI wieku I Topolski w len sposobów zrekonstruował to rozumowanie:

1)    „Jeśli znamy imię protoplasty jakiegoś rodu w średniowieczu i na terenie osiedlenia rodu znajdziemy osadę, której nazwa zawiera w swym składzie to imię, wtedy prawdopodobnie osada ta stanowiła pierwotną siedzibę rodu;

2)    Znamy (z badań genealogicznych) imię protoplasty rodu Awdańców (Skarb, Skarbek, Skarbimir) oraz na terenie osiedlenia rodu osadę zawierającą w swym składzie to imię;

3)    Leżąca na terenie osadniczym rodu Awdańców osada Skarbno była prawdopodobnie siedzibą protoplasty rodu".

9. Metoda porównawcza

Metoda porównawcza stanowi narzędzie dla historyka niezwykle potrzebne w jego procesie-badawczym, używa się jej zwykle, gdy występują wyjątkowe braki źródeł i związane z tym ubóstwo wiedzy o faktach określonego wycinka dziejowego. Historycy próbują tą metodą pokonać te trudności za pomocą użycia do badania środowiska dziejowego, lepiej wyposażonego w fakty źródłowe, stosując analogię porównawczą niejako przenoszą te fakty na środowisko będące przedmiotem badań, które jest słabo lub wcale nie wyposażone w źródła. Historyk musi jednak przy tym pamiętać, że w życiu społecznym nie ma zjawisk identycznych i powtarzania się faktów tożsamych. Występują niekiedy znaczne różnice w rozwoju poszczególnych państw i regionów opóźnienia rozwojowe, co uniemożliwia zastosowanie tej metody. Jednak w wielu przypadkach można zaobserwować nie tylko różnice, ale także podobieństwa w procesach dziejowych i le wykorzystuje ale także podobieństwa w procesach dziejowych i te wykorzystuje się w metodzie porównawczej przy wykrywaniu i ustalaniu zjawisk podobnych i występujących nieraz w odległych od siebie krajach i regionach.

Metoda porównawcza umożliwia historykowi dociekania dwojakiego rodzaju:

a)    zbliżaniu rożnych zjawisk i wykrywaniu podobieństw między nimi;

b)    ustalaniu różnic zachodzących między badanymi zjawiskami.

Mogą to być podobieństwa lub różnice zachodzące w zjawiskach na terenie różnych państw, regionów kraju, województw, miast itd.

79