IMG 94

ęjalnym” a religijnością indywidualną. Wraz z zanikiem porządków feudalnych sytuacja zaczęła się zmieniać. Strukturalna podstawa przybliżonej identyczności Kościoła i religii rozmywała się. Zmiana porządku społecznego przetworzyła codzienne życie i efektywne priorytety coraz szerszych warstw ludności Rosnące rozdźwieki pomiędzy społecznie rozpowszechnionymi priorytetami efektywnymi a modelem „oficjalnym” doprowadziły do podkopania tego ostatniego i nadały mu narastający status retoryczny dla pewnych grup ludności,"dopuszczając w ten sgosób_t_począwszy od Renesansu, do powstania „świeckich” antymodeli. Pomimo dostosowania „oficjalnego” modelu refigii w czasie Reformacji i Kontrreformacji, rozdżwięki pomiędzy modelem „oficjalnym” a społecznie przeważającymi efektywnymi priorytetami nie zostały pokonane. Stosunki między państwem a Kościołem w monarchiach absolutnych, polityczny i społeczny kontekst wojen religijnych, rozprzestrzenianie się sekt, rozwój nauki i jej wpływ na filozoficzne i, co za tym idzie, popularne koncepcję życia i wszechświata, Rewolucja Francuska i jej reperkusje w „tradycjonalistycznych” i „liberalnych” ruchach w łonie katolicyzmu i protestantyzmu, społeczne konsekwencje rewolucji przemysłowej wraz z pojawieniem się klasy robotniczej, powstanie zorientowanych ideologicznie partii politycznych, krytyka Biblii i jej wpływ na teologię, aby wspomnieć tylko kilka ważniejszych czynników wpływających na kościoły chrześcijańskie, świadczą (Tmebezpieczeństwie nadmiernych uproszczeń. Podsumowując cały ten złożony proces można tym niemniej powiedzieć, że dalekosiężne konsekwencje specjalizacji instytucjonalnej religii, zrozumianej jako ogólny proces zmian społecznych, paradoksalnie dały utratę tego, co instytucjonalna specjalizacja pierwotnie dokonała w „pluralistycznym” kontekście religijnym świata hellenistycznego i Cesarstwa Rzymskiego, to jest monopolu nądefjniowanie obowiązującego świętego kosmosu.

Polityczne i teologiczne działania tylnej straży mogą opóźnić, ale nie zapobiegną ostatecznemu uznaniu przez prawo fait accompli. Świeckie idee z powodzeniem konkurowały z Kościołami przy określaniu indywidualnych systemów znaczenia yOStatecmego’’, szczególnie wśród tych, których życie i efektywne priorytety zostały radykalnie zmienione przez „obiektywne” zmiany społeczne i którzy chcieli coraz bardziej wyjść z „oficjalnego” modelu, nawerpóprzez system retoryki. Pomimo bogactwa władzy i admini-

stracyjnej perfekcji Kościołów, religię definiowano jako sprawę prywatną. W praktyce oznaczało to, że Kościół nie mógł już dłużej polegać na państwie, aby wprowadzać swoje żądania jurysdykcyjne. Kościół stał się instytucją wśród innych instytucji, a jego żądania i interesy zęstały ograniczone do „właściwej” mu sfery. „Właściwa” mu sfera to sfera życia prywatnego. Kościół 'zaakceptował wyraźnie publiczny status z powodu państwo wotwór-czych funkcji „moralnych”. Gdy zaczęły wyłaniać się konflikty klasowe, przywilej taki okazał się mało warty.

Powinno się zauważyć, że instytucjonalna specjalizacja religii stała się częścią dalekosiężnego procesu Jiistorycznego, który przekształcił tradycyjny porządek społeczny w nowoczesne społeczeństwo przemysłowe. ProcgsJen charakteryzował się był złożonym wzorcem następujących po sobie faz, w których instytucję polityczne, religijne i ekonomiczne osiągały coraz wyższy poziom specjalizacji w swoich/unKęjąph, wraz; z jednoczesnym wzrostem „racjonalności” organizacji obszarów instytucjonąlpyęh³². Doprowadził on do ostrego podziału kilku obszarów instytucjonalnych, charakterystycznego dla współczesnych społeczeństw przemysłowych. Normy w łonie odrębnych obszarów stawały się coraz bardziej „racjonalne” w stosunku do funkcjonalnych wymogów danej instytucji³³. Te funkcjonalnie „racjonalne” normy instytucji, które charakteryzuje złożony podział pracy i specjalizacja ról, coraz bardziej wycofywały się z biograficznego kontekstu znaczeniowego, w którym działania instytucji były równoważne pojedynczemu działaniu wykonawcy. Jak wykazano uprzednio, normy w ramach obszarów instytucjonalnych osiągnęły wysoki stopień autonomii. Stąd normy w ramach obszaru instytucjonalnego

32    Wiele prac poświęcono badaniom i teoriom tego procesu. Niewątpliwie Max Weber jest autorem najtrafniejszego i najbardziej nowatorskiego opracowania.

³³    Analiza ogólnych socjospołecznych implikacji i konsekwencji segmentacji instytucjonalnej opiera się, w swych głównych punktach, na pracy Arnolda Gehlena: Die Seele im technischen Zeitalter. Sozialpsycholog ische Probleme der industrieUen Gesellschąft, Mohr (Siebeck), Ttlbingen, 1949. Należy się również odwołać do ostatniej typologii porządków społecznych, która bierze pod uwagę, między innymi, stopień instytucjonalnej specjalizacji w strukturze społecznej i uwypukla jej konsekwencje dla procesów socjalizacji. Por. Friedrich Tenbruck, Geschichte und Gesellschąft, niepublikowana praca habilitacyjna, Uniwersytet we Freiburgu, 1962.

131