IMG09

352 • Teukros

0    sprawy bez znaczenia. T. starała się zapewnić Achillesowi nieśmiertelność, nie przestawała opiekować się nim

1    kierować jego losem. Ostatecznie porzuciła Peleusa, zrywając z nim małżeństwo (choć według innej opowieści żyta z nim szczęśliwie, a nawet obdarzyła R nieśmiertelnością). Wiersz o ślubie T. z Peleusem napisał Katullus (64). • Zachowało się ok. 250 malowideł wazowych z wizerunkiem T. Powszechnie znane jej wizerunki zdobią tzw. wazę Franęois (ok. VI w. p.n.e., Museo Archeologico Na-zionale, Florencja). Operę Tetyda na Skyros (1712) skomponował D. Scarlatti. W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się figurka z brązu nagiej T. M. Olivierego (XVI w.). Patrz także Ajsakos, Briareus, Hespe-ria, Lykomedes, Prometeusz.

Teukros, ¹ syn frygijskiego boga rzecznego —» Skamandra

1    —> nimfy góry —> Ida -» Idai (inne mity mówią, że byt obcym przybyszem, który wraz z ojcem przybył do Troady). Przodek królów -> Troi. Jego prawnuk —> llos był założycielem llionu (Troi). Od imienia T. zwano Trojan Teukrami. Przyjął -> Dardanosa i oddał mu swą córkę Bateję (inne przekazy podają, że oddał Dardanosowi córkę Arisbe). Ze związku tego urodził się -> Erichtonios, ojciec —> Trosa.

² Inny —»T. był synem króla Salaminy —» Telamona i —» He-sjone. Przyrodni brat —» Ajasa Wielkiego. Pod Troją wyróżnił się jako najlepszy grecki łucznik. Należał do załogi —»konia trojańskiego. Kiedy wrócił z wojny, ojciec nie przyjął go do domu, mając do niego żal, że nie pomścił śmierci brata Ajasa. T. osiedlił się na -> Cyprze, gdzie założył miasto, które dla upamiętnienia miejsca swego urodzenia nazwał Salaminą. • Malowidło wazowe z V w. p.n.e. przedstawia go zĄjasem iTelamonem (British Museum, Londyn).

Tezeusz, syn króla Aten —> Ajgeusa i —> Ajtry, córki króla Trojzeny Pittheusa. T. wychowywał się u matki w Trojze-nie. Miał powrócić do ojca, gdy zdoła podnieść głaz, pod którym Ajgeus złożył swój miecz i sandały. Gdy spełnił to zadanie, udał się do Aten, pokonując w drodze groźnego zbója z pogranicza Megary i Attyki oraz rozbójnika Da-mastesa o przydomku —> Prokrustes. Po przybyciu do Aten stawił się przed Ajgeusem, który, rozpoznając go po mieczu i sandałach, ogłosił go następcą tronu. Kiedy nadszedł czas wysłania przez Ateńczyków dorocznego haraczu —> Minosowi (siedmiu dziewcząt i siedmiu chłopców na pożarcie —»Minotaurowi), T. postanowił wraz z nimi wyruszyć na Kretę, pokonać Minotaura i uwolnić Ateny od haniebnego haraczu. Przy pomocy -»Ariadny, od któ-

Tezeusz • 353

rej otrzymał nić pozwalającą mu odnaleźć drogę w Labiryncie („nić Ariadny”), zabił Minotaura i szczęśliwie wydostał się z Labiryntu. Odpływając wraz z uratowaną młodzieżą z Krety, zabrał także Ariadnę; następnie pozostawił ją na wyspie Naksos, godząc się z nakazem boga Dionizosa, który zapragnął wziąć Ariadnę za żonę. Zgodnie z umową, zawartą przed wyprawą z ojcem, w przypadku powodzenia tejże wyprawy miał podnieść na okręcie białe żagle. Czarne natomiast miały oznaczać niepowodzenie i śmierć. Niestety, T. zapomniał o umowie. Ajgeus, widząc czarne żagle, z rozpaczy rzucił się do morza. Po odziedziczeniu tronu T. zjednoczył rody attyc-kie pod przewodnictwem Aten. Przyłączył też do Aten Megarę. Prowadził również wojnę z -»Amazonkami, których królową —> Antiopę (inna wersja podaje, że była to królowa —» Hippolita) porwał i pojął za żonę. Z tego związku urodził się syn —> Hipolit. Po śmierci Antiopy T. poślubił córkę Minosa, —> Fedrę. Brał udział w wyprawie -> Argonautów oraz w polowaniu na -» kalidońskiego dzika. Wspomagał —> Lapitów w walce z -> centaurami. Razem ze swoim przyjacielem -» Pejritoosem zszedł do Podziemia, pragnąc uprowadzić —> Persefonę. Ateńczycy czcili T. jako —> herosa, który zjednoczył Attykę i uwolnił ich od zależności Krety. Po wojnach perskich, idąc za radą wyroczni delfickiej, Ateńczyk Kimon odnalazł na wyspie Sky-ros (469 p.n.e.) ogromny szkielet mężczyzny, który sprowadził do Aten i jako szczątki T. złożył we wspaniałym grobowcu, zwanym Tezejonem. Grobowiec ten stał się miejscem azylu dla prześladowanych niewolników i ludzi ubogich. O T. wspomina Homer w —> Odysei (pieśń XI, w. 322 n., w. 631), Sofokles uczynił go bohaterem tragedii Tezeusz (niezachowana) i Fedra. Życiorys bohatera opracował filozof i biograf grecki Plutarch w swoich Żywotach równoległych (II w.). Także inni autorzy dedykowali mu swoje utwory. W czasach nowożytnych losy T. opracował m.in. J.B. Racine w Fedrze (1677). Operę Tezeusz (1713) skomponował G.F Handel. • Również malarze i rzeźbiarze uwiecznili w swoich dziełach historię T, np. bardzo często pojawia się na malowidłach wazowych. ZVw. p.n.e. pochodzi 17 tzw. waz cyklicznych, przedstawiających Czyny Tezeusza. Starożytne rzeźby przedstawiające T. znamy jedynie z fragmentów. Są to m.in. relief na meto-pie Skarbca Ateńczyków w Delfach (ok. 500 p.n.e.) oraz płaskorzeźba na metopie świątyni Hefajstosa w Atenach (450-445 p.n.e.). W czasach nowożytnych znana jest np.