IMG89

iwość

ukrywania

piętna

Stopień, w jakim piętno jest widoczne lub możliwe do ukrycia, często ma także istotny wpływ na sposób radzenia sobie przez poszczególne jednostki. Ludzie z widocznym piętnem powinni być bardziej skłonni do przypisywania swych wyników uprzedzeniu, ponieważ ich stygmatyzujący stan jest natychmiast oczywisty dla innych. Chociaż często mogą się zastanawiać, czy to piętno, czy jakiś inny czynnik był odpowiedzialny za dany wynik, to jednak rzadko mają wątpliwości co do tego, czy ich stygmatyzowany status był znany innym. Natomiast ludzie z niewidocznym piętnem mają często wątpliwości co do obu tych kwestii. Osoby z niewidocznym piętnem mogą być bardziej skłonne do ukrywania go. Istotnie, dla osób, których piętno jest związane ze stosunkowo niewidoma zachowaniami zewnętrznymi lub innymi widocznymi wskaźnikami (jak kobiety po dokonanej aborcji), okolicznością skłaniającą do ukrywania piętna może być to, że inni nie wiedzą o nim, jeżeli osoba stygmatyzowana go nie ujawnia. Ludzie z niewidocznym piętnem mogą być także mniej skłonni do szukania wsparcia społecznego lub do angażowania się w zbiorowe strategie radzenia sobie, ponieważ reakcje te odsłoniłyby ich poprzednio ukryty, stygmatyzujący stan. Inne strategie mogą być stosunkowo nieskuteczne dla ludzi z niewidocznym piętnem. Na przykład przypisywanie własnych słabych wyników uprzedzeniu, czyli dokonywanie atrybucji chroniących Ja, może przynieść osobom z niewidocznym piętnem efekt przeciwny do zamierzonego, ponieważ w ukrywaniu piętna chodzi o to, żeby uprzedzenie innych nie wpływało na wyniki uzyskane przez osobę stygmatyzowaną.

Postrzegana kontrola

Postrzegana kontrola w odniesieniu do radzenia sobie z piętnem jest złożoną, wieloaspektową zmienną. W literaturze naukowej, poświęconej tematyce radzenia sobie, postrzegana kontrola nad problemem jest głównym determinantem skoncentrowanych na problemie i skoncentrowanych na emocji wysiłków zmierzających do radzenia sobie. Ludzie przekonani, że mają pewną kontrolę nad problemem, częściej angażują się w radzenie sobie skoncentrowane na problemie, podczas gdy ci, którzy postrzegają siebie jako mających niewielką kontrolę, częściej koncentrują się na regulacji emocji (Folkman i in., 1986). Podobnie, osoby stygmatyzowane, postrzegające siebie jako posiadające pewną kontrolę nad problemami piętna, powinny być bardziej skłonne do przyjmowania podejścia skoncentrowanego na problemie, niż osoby, które uważają, ze mają mniejszą kontrolę nad tymi problemami.

Ważny element postrzeganej kontroli dotyczącej piętna polega na kontrolowaniu samego stygmaryzującego stanu. Ludzie przekonani, że ich stygmatyzujący stan jest możliwy do kontrolowania, są bardziej skłonni do stosowania takich strategii radzenia sobie, które koncentrują się na zmienianiu siebie (np. odchudzanie się). Wysoki stopień postrzeganej kontroli nad stygmatyzującym stanem może zmniejszać skuteczność radzenia sobie. Na przykład studentki mające nadwagę, które zostały odrzucone przez partnera, przypisywały to odrzucenie swej otyłości, lecz nie obwiniały partnera za to, że je odrzucił, ponieważ winiły same siebie za swoją nadwagę

Radzenie sobie z piętnem i uprzedzeniem

(Crocker, Corawell, Major, 1993). Może to wyjaśniać, dlaczego osoby z nadwagą raaią niskie poczucie własnej wartości, podczas gdy ludzie z piętnami postrzeganymi jako mniej kontrolowalne nie mają takiego poczucia (Miller, Downey, 1999). Ważne jest także to, jak inni postrzegają możliwość kontrolowania piętna. Jak już opisywałyśmy poprzednio, ludzie stygmatyzowani mogą starać się zmienić postrzeganie przez innych możliwości kontrolowania ich stygmatyzującego stanu, traktując to jako sposób zmniejszenia skłonności innych do deprecjonowania ich z powodu tego stanu.

Postrzegana kontrola obejmuje także percepcję możliwości kontroli uprzedzenia i wynikających z niego reakcji. Osoby stygmatyzowane, które sądzą, że uprzedzenie innych można zredukować, mogą być bardziej skłonne radzić sobie poprzez przekonywanie innych lub przekazywanie im informacji o uprzedzeniu. Osoby przekonane, że przejawy uprzedzenia można kontrolować, mogą starać się tworzyć i wprowadzać w życie normy, które zniechęcają do wyrażania uprzedzenia. Przekonanie, że można zapobiec przejawianiu przez innych reakcji wynikających z uprzedzenia, powinno także sprzyjać stosowaniu strategii kompensacyjnych. Osoby stygmatyzowane nie są skłonne wkładać więcej umiejętności lub wysiłku w osiągnięcie celów interakcji, jeśli nie mają nadziei, że te reakcje radzenia sobie mogą powstrzymać innych od reakcji spowodowanych uprzedzeniem. Piętno wpływa na to, jak dużą kontrolę ludzie mają rzeczywiście nad ważnymi wynikami. Systemy społeczne, które tolerują jawne lub ukryte uprzedzenia i dyskryminację, mogą ograniczać możliwości osób stygmatyzowanych, w ten sposób w dużym stopniu pozbawiając je szans na osiągnięcie panowania nad swym środowiskiem (Fiske, 1993; Sidanius, Pratto, 1993). Ta bezsilność może zachęcać je do stosowana strategii radzenia sobie, które koncentrują się na uporaniu się z emocjami i zagrożeniami dla poczucia własnej wartości, jakie stwarza piętno, zamiast na zmienianiu sytuacji w taki sposób, by zredukować stres.

Koszty radzenia sobie

Każda reakcja mająca na celu radzenie sobie z piętnem wymaga poniesienia kosztów przez osobę stygmatyzowaną. Wobec tego koszty reakcji radzenia sobie trzeba porównać z jej prawdopodobną wartością pod względem redukowania stresu związanego piętnem. Te koszty i korzyści będą różne, w zależności od charakteru stygmatyzującego stanu, możliwości osoby stygmatyzowanej, jej celów w danej sytuacji, cech ludzi, z którymi wchodzi ona w interakcję oraz charakteru sytuacji, w której zachodzi interakcja. Osoby stygmatyzowane mogą przewidywać koszty reakcji radzenia sobie i zadecydować, biorąc wszystko pod uwagę, że dana reakcja jest w tym momencie strategią najbardziej adaptacyjną. W innych przypadkach mogą one nie przewidzieć kosztów (podobną dyskusję dotyczącą kosztów można znaleźć w pracy: Baumeister, Scher, 1988). Na przykład, kiedy osoby stygmatyzowane porównują swoje wyniki z wynikami członków własnej grupy, często nie przewidują, że konsekwencją tej strategii może być pozbawienie się informacji, które pozwoliłyby im ocenić, czy wyniki te są sprawiedliwe (Major, 1987, 1994). Koszty związane z określoną reakcją radzenia sobie mogą też nie