81705 IMG89

hvl «!, ,^Ellropej^skiei' ¹ Azji. Najbardziej znanym projekicm finansowanym

Padania nad możliwymi zmianami w światowym systemie komunikacji i publik naukowego oraz miejscem bibliotek w tych przemianach. Był także znacznie wynuN niż badania realizowane w USA, ukierunkowany na budowę scentralizowanych, „„JS,

^m przełomie wieków, elib Progmmnr⁴. W jego ramach prow_aA

"ych projektów.

Dy

Według Marcosa Gonęalvcsa w publikacjach odnoszących się do bibliotek cyf_ro. brak jest wciąż formalnych modeli dotyczących tej metody publikowania elektronie^ [Gonęa!vcs i in. 2004, s. 275). Ten być może zaskakujący fakt niektórzy tłumaczą 3° gólnyrn stopniem skomplikowania tego zagadnienia. Jedną z. pierwszych prób jJ¹¹'

tego stanu rzeczy były prace Bing Wang (Wang 1999]. Zaproponował on tzw, pod_Cj/| hybrydowe, definiując bibliotekę cyfrową jako połączenie specjalnej bazy danych o" interfejsu użytkownika opartego na hipermediach.    "^r,l/

David Lcvy i Calherine Marshall przedstawili model konceptualny dla bibliotek frowych, zawierający trzy powiązane ze sobą elementy: dokumenty, technologię i J'¹' łl eyy Marshall 19951. Zakwestionowali oni powszechnie spotykane opinie dotyl^

niir/mionnp n\ionU^... ' ^

bibliotek cyfrowych: to, że zawierają one tylko dokumenty niezmienne, przechowyJj permanentnie; że wykorzystywane są przez osoby pracujące indywidualnie; że f_unk_c? nują w nich tylko technologie cyfrowe. Ich analizy uwidoczniły ograniczenia nakładaj na biblioteki cyfrowe, jeśli konceptualizowane są na tych samych zasadach, co tradycyj_nj wyszukiwanie informacji.

W modelu przedstawionym przez Dagoberta Soergela system biblioteki cyfro\_Vc¹ wychodzi znacznie poza zwykłą obsługę tekstów i obrazów [Soergel 1998], Zawiera oj wiele rodzajów obiektów oraz bogatą sieć powiązań - od pojęć i ludzi do organizacji projektów, dokumentów; od zapytań do dowolnego obiektu wyszukanego lub wybranego przez użytkownika; od projektów do dokumentów; od części dokumentu do części innego dokumentu. Później Dagobert Soergel przestawił model konceptualny zawierający podstawowe zasady i jedenaście zagadnień szczegółowych [Soergel 2002].

Gary Marchionini twierdził, że należy podkreślać rolę bibliotek cyfrowych w organi-zacji grupowego rozwiązywania problemów i rozpowszechniania wiedzy [Marchionini 1999], Tego typu model biblioteki cyfrowej nazwał rozprzestrzenianiem (sharim).

Leonid Kalinichenko przedstawił kanoniczny model systemów informacyjnych oraz podejście kompozycyjne, które zastosował w celu opisu sposobów współdziałania bibliotek cyfrowych [Kalinichenko i in. 2000], Wyróżnione zostały narzędzia modelowania metainformacji, przydatne w bibliotekach cyfrowych, takie jak informacje tekstowe i multimedialne, heterogeniczne bazy danych, informacja ontologiczna. informacja nie-ustmkturyzowana i częściowo ustmkturyzowana.

W artykule Michaela Biebcra i in. zaproponowano punkt widzenia na biblioteki cyfrowe nazwany Collaborative Knowledge Evolution Suport System (CKF.SS) [Bicbcr i in. 2002]. CKESS został opisany jako repozytorium cyfrowe, w ramach którego społeczność użytkowników współpracuje w celu wymiany i modyfikacji swojej wiedzy.

Howard Besser przedstawił model konceptualny, w którym podkreślił rolę i problemy wynikające z funkcjonowania współdziałających repozytoriów dokumentów ponad wyizolowanymi kolekcjami [Besser 2002]. Współdziałanie odnosi się do synchronicznego wyszukiwania w wielu repozytoriach lub asynchronicznej agregacji informacji z wielu repozytoriów do jednego repozytorium przez inteligentnych agentów.

William Arnis, badacz bardzo zasłużony dla prac nad bibliotekami cyfrowymi, stosował między innymi metodę analizy punktu widzenia, wykorzystywaną podczas tworzenia oprogramowania [Arms 2005]. Wyróżnił on trzy punkty widzenia biblioteki cyfrowej: organizacyjny, techniczny i użytkownika, Twierdził, że pełny, holistyczny obraz biblioteki

cyfrowej mogą przynieść hmlntiin. rozpoczynające się od użytkownika Wyniki l iku li badań prowadź dn wniosku, k lak juk ponad 20 lal lenni odrębne, niezależne sieci Unijni jerowe zaczęły być łączone w jeden, /unifikowany Inlcrnci, podobnie obecnie być może nads/edl czas. aby lnkicj samej pr/cmiany dokonać w stosunku do bibliotek ■ ytruwytłi tworząc / nich jedną globalną bibliotekę cyfrową.

/godnie z pracami prowadzonymi w ramach projektu OI I OS biblioteka cyfrowa jest rozwijającą się organizacją, która powstaje w wielu etapach, W ten sposób iwor/one ..| trzy podstawowe, odrębne systemy: biblioteka cyfrowa, system biblioteki cyfrowej i »yi-tent zarządzania biblioteką cyfrową fCandcla i in. 20071, Mihliofck.i cyfrowa gromadzi, zarządza i archiwizuje treści cyfrowe oraz oferuje swoim użytkownikom odpowiedniej jakości, wyspecjalizowane funkcje realizowane na tych treściach, zgodnie / przyjętą polityką. System biblioteki cyfrowej jest to oprogramowanie oparte na zdefiniowanej ar-chilckturzc i zapewniające funkcjonalność niezbędną dla danej biblioteki cyfrowej. System zarządzania biblioteką cyfrową jest to oprogramowanie wyższego poziomu, które zapewnia odpowiednią infrastrukturę programową dla tworzenia i zarządzania systemem biblioteki cyfrowej oraz integracji dodatkowego oprogramowania, dającego możliwość implementacji nowych funkcji.

Obecnie w zakresie bibliotek cyfrowych funkcjonuje model 5S. nazwany od pierwszych liter angielskich nazw podstawowych elementów modelu - Sircums (Strumienie), Slructurcs (Struktury), Spaccs (Przestrzenie), Sccnanos (Scenariusze) i Societics (Społeczności) [Fos 2005]. Zgodnie z tą strukturą biblioteka cyfrowa zawiera repozytorium, zasoby mctadanych, usługi oraz społeczność użytkowników; autorzy założyli, że minimalnym zestawem elementów dla biblioteki cyfrowej, a właściwie dla każdego systemu informacyjnego są zbiory i funkcje [Fox, Kipp, Mather 1996]. Zbiory są kolekcjami unikalnych (niepowtarzalnych) jednostek, mających charakter obojętny. Funkcje są działaniami mogącymi tworzyć i usuwać zbiory, a także wprowadzać i usuwać jednostki do/zc zbiorów.

Strumienie i Struktury służą konstrukcji obiektów cyfrowych, Przestrzenie opisowi kolekcji obiektów cyfrowych i ich wzajemnych powiązań, Scenariusze określają sposób zmiany stanu systemu w wyniku działania usług, a Społeczności pozwalają opisać połączenia ról i działań w obrębie grup użytkowników (rys. 2).

Strumienie Struktury Przestrzenie Scenariusze Społeczności

Sin

ustruktu

Rys. 2. Metamodcl biblioteki cyfrowej wg zasad $S (wg [Fox 200$])

1

⁴ hup://ww\v.ukoln,ac.uk/scrvices/clib/.

^a hllp://www.dclos.info/.