48379 IMG 89 (7)

312 • Prometeusz

312 • Prometeusz

Prometeusz

genealogie

itd.). • Scena Prometeusz przykuty do skaty prezentowana jest na malowidłach wazowych zVI/Vw. p.n.e., inne motywy tego mitu również zdobiły wazy greckie, np. Prometeusz uwolniony przez Heraklesa. Znane są obrazy Prometeusz skowany (1549-1550) Tycjana i RP. Rubensa (1613—1614). Słynna jest obecnie rzeźba z brązu złoconego Prometeusz przynoszący ludziom ogień P. Manshipa. Można ją oglądać w Rockefeller Center w Nowym Jorku. Powstało także wiele kompozycji muzycznych poświęconych P. (L. van Beethovena, F. Liszta i innych). W 1926 r. poemat symfoniczny Prometeusz źle spętany skomponował J. Fitelberg, a symfonię Prometeusz (1939) E. Mo-rawski-Dąbrowa. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajdują się akwaforty M. Klingera Kradzież światła i Uprowadzenie Prometeusza (obydwie z 1894 r.). Patrz także Atena, Chiron, Deukalion, Pandora, Pyrra.

Protesilaos, syn -» Ifikiosa i Astyoche. Król Fylake w Tesa-lii. Uczestnik wyprawy przeciwko —>Troi. R jako pierwszy zginąt pod Troją ugodzony strzałą —»Hektora w chwili, gdy zeskakiwał z okrętu na brzeg. Na wieść o tej śmierci znana ze swej wierności jego małżonka Laodamia uprosiła bogów o powrót P. na ziemię. Gdy R umierał po raz drugi i nieodwracalnie już wracał do Podziemia, Laodamia zmarła wraz z nim. Jeden z listów Heroid (list XIII) Owidiusza poświęcony jest R Dramat Protesilaos i Laodamia (1899) napisał S. Wyspiański. Patrz także Acha-tes.

Proteusz, syn —» Okeanosa i —> Tethys (inne wersje podają, że był on synem —»Posejdona i —> nimfy Neidy). Bóstwo morskie zamieszkujące na wyspie Faros (dziś. część Aleksandrii). Jego żoną była Psamate (‘piasek’), z którą miał córkę Ejdoteę. Herodot (Dzieje, ks. Ił, rozdz. 112 n.) wspomina go jako króla egipskiego - Ketesa. W Helenie Eurypidesa P. jest królem Egiptu, synem Faro-sa. Na zlecenie małżonki Posejdona —»Amfitryty P. opiekował się zwierzętami morskimi. Posiadał też dar wieszczy, jak również zdolność przybierania różnych postaci. Chcąc uzyskać od niego wróżbę, należało go schwytać i zatrzymać, mimo że przemieniał się w różne zwierzęta, np. dzika, fokę, lamparta, Iwa itp., bądź też przyjmował postać kamienia, strumienia czy ognia. Jednym z tych, którym udało się zmusić go do wróżb, był -1 Menelaos. Patrz także Teoklymenos.

Prozerpina, rzymska bogini zaświatów. Utożsamiano ją z -> Persefoną. Patrz także Demeter, Libitina, Pluton.

Psyche, najpierw kochanka, później małżonka Erosa. Historia Erosa i R pochodzi z Grecji. Znamy ją przede wszystkim z rzymskiego romansu Metamorfozy albo złoty osioł autorstwa Apulejusza z Madaury (w Numidii, II w.). Była to najpiękniejsza z trzech córek pewnego bliżej nieznanego króla. Zazdrosna ojej urodę —»Wenus poleciła -»Amorowi (gr. Eros) natchnąć R miłością do najbardziej odrażającego człowieka. Ujrzawszy ją jednak, Amor sam się w niej zakochał z wzajemnością. Odwiedzał ją też co noc, pod warunkiem że nie będzie starała się go zobaczyć ani też dowiedzieć się, kim jest. Pewnego razu, za radą zazdrosnych sióstr, P. zapaliła lampę w czasie, gdy Amor spał. Natychmiast obudził się i zniknął. Szukając kochanka, zrozpaczona R trafiła do pałacu bogini Wenus, u której doznała wielu upokorzeń. Wytrwałością swoją jednak wzruszyła boginię, która obdarzyła ją nieśmiertelnością i na za-