IMGD23

58 Andrzej Flis

FUNKCJE GRUPY

Grupę społeczną zdefiniować można jako zbiór jednostek posiadających wspólny cel, wspólne normy społeczne i wzory kulturowe, związanych ze sobą systemem normatywnie wyznaczonych wzajemnych zależności i znajdujących się w normatywnie określonych relacjach do zespołu wartości instrumentalnych. Każda grupa w sensie socjologicznym - niezależnie od jej składu, rozmiarów, pozycji i funkcji w obrębie szerszej całości społecznej itp. - stanowi podmiot działania. Przez działanie grupy rozumiemy zorganizowane w pewien sposób działania członków tej grapy⁷. ale jeśli tak określimy działanie grupy, to pojawia się pytanie: jakie czynniki zespalają działania różnych jednostek w pewną całość, tak, że można mówić o działaniu grupy? Wydaje się. że czynnikami tymi są: wzory kulturowe, system aksjonor-matywny i struktura społeczna. Mówiąc inaczej: organizacja grupy, to tyle co jej struktura społeczna i charakterystyczny dla niej system kultury. Organizacja społeczna stanowi względnie statyczny komponent grupy. Jej komponent dynamiczny tworzą natomiast elementy organizowane, czyli jednostkowe podmioty działań.

Większość grup społecznych jest elementami szerszych całości społecznych. W odniesieniu do takich grup można mówić o dwóch typach funkcji: I) o funkcji grupy wobec szerszej całości społecznej i 2) o funkcji grupy wobec swoich członków. W pierwszym przypadku przez funkcję grupy rozumiemy całokształt obowiązków członków grapy wobec szerszej całości społecznej, a mówiąc innymi słowy - zamierzony wkład grapy w realizację wartości autotelicznych szerszej całości społecznej. W drugim zaś - oczekiwany przez jednostki wkład grupy w redukcję ich potrzeb.

Dwoistość funkcji grupy umożliwia rozpatrywanie jej bądź jako pewnej całości (jako systemu społecznego) - wówczas, gdy bierzemy pod uwagę jej funkcje wobec członków, bądź jako elementu innej całości społecznej (jako podsystemu) - wtedy gdy patrzymy na nią przez pryzmat funkcji pierwszego typu. Dwoistość funkcji grupy sygnalizuje zatem fakt jej równoczesnego bycia systemem i podsystemem społecznym. Dustraje to schemat 3. gdzie: 1) funkcja BI - oznacza funkcję jednostki w grupie, a więc całokształt obowiązków jednostki wobec grupy, której jest członkiem;

-Syslcm społeczny I

i

Podsystem systemu I - System społeczny 2

-►jednostki

Schemat 3

2) funkcja Al - symbolizuje funkcję grupy wobec swoich członków. 1^ OMŚIWin wany (przez jednostki) wkład grupy w redukcję ich potrzeb; 3) funkcja B2 — oMS funkcję grupy wobec szerszej całości społecznej, a zatem całokształt obotńgMh I tej grupy wobec szerszej grupy społecznej; 4) funkcja A2 - funkcję szerszej całości społecznej wobec swoich członków, a więc oczekiwany jej wkład w redukcję potrzeb jednostek wchodzących w skład poszczególnych podsystemów.

Społeczności ludzkie pojmować można jako zespoły grup społecznych, z których jedne są funkcjonalne, drugie zaś dysfunkcjonalne wobec pewnych całości.

Funkcjonalność grupy jest zjawiskiem względnym; często zdarza się hnwirąą. iż pewna grupa społeczna jest funkcjonalna wobec jednej całości, a djjsjSnfS^Ht-na wobec innej. Funkcjonalność grupy jest także stopniowalna. O całkowitej funkcjonalności grupy wobec jakiejś całości społecznej można mówić tylko wtedy, gdy działa ona zgodnie z wszystkimi nałożonymi na nią obowiązkami; wtedy, gdy normatywnie założony wkład grupy w realizację wartości autotelicznych tej całości jea jej wkładem rzeczywistym. Analogicznie rzecz biorąc, o całkowitej dysfunkcjomłności grupy można mówić tylko wówczas, gdy działa ona sprzecznie (niezgodnie) z wszystkimi nałożonymi na nią obowiązkami; gdy jej rzeczywisty wkład w realizację wartości autotelicznych szerszej całości społecznej równy jest zeru.

Zjawiska całkowitej funkcjonalności lub dysfunkcjonalności - jeżeli w ogóle występują — są stosunkowo rzadkie. W zdecydowanej większości przypadków grupy ludzkie są częściowo tylko funkcjonalne lub dysfunkcjonalne wobec pewnych nadrzędnych całości.

Analogicznie rozważać można przypadki funkcjonalności lub dysfunkcjonalno-ści grupy wobec jednostek. Funkcję grupy wobec swoich członków określiliśmy jako oczekiwany (przez nich) wkład grupy w redukcję ich potrzeb. Można zatem powiedzieć, iż dana grupa jest funkcjonalna wobec swoich członków wtedy , gdy przynależność do niej umożliwia bądź ułatwia jednostkom redukcję ich potrzeb; a dysfunkcjonalna wówczas, gdy przynależność do niej uniemożliwia bądź utrudnia zaspokojenie jakichś potrzeb.

Funkcjonalność grupy wobec członków jest także zjawiskiem względnym. Przynależność do grupy często umożliwia lub ułatwia jednostce redukcję pewnego typu potrzeb, wyklucza natomiast bądź utrudnia zaspokojenie potrzeb innego typu. Tak pojęta funkcjonalność grupy jest również zjawiskiem stopniowalnym. Przynależność jednostki do grupy w różnym przecież stopniu przyczynić się może do redukcji potrzeb jednostki.

OBRONA PROPONOWANEGO MODELU POJĘCIOWEGO

Przedstawiony w tej pracy model pojęciowy grupy społecznej, z jednej strony, nawiązuje do rozstrzygnięć teoretycznych Floriana Znanieckiego i Ralpha Ltntooa. z drugiej zaś - odwołując się do prac Bronisława Malinowskiego, Alfreda Radclif-