IMGg92 (2)

2. WSPIERANIE ROZWOJU DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 105

Wspieranie rozwoju dziecka w trakcie zaliawy eksploracyjnej, badawczej, w środowisku rodzinnym

Zabawa tego rodzaju jest charakterystyczną działalnością dziecka już od pierwszego roku życia. „O właściwym eksplorowaniu przedmiotów można mówić od momentu, kiedy dziecko odróżnia przedmiot jako rzecz istniejącą poza nim” (chodzi o stałość) - pisze S. Szuman (1947) w swoich pracach. W wielu badaniach zwraca się uwagę na wyraźny wpływ czynników społecznych na badanie przedmiotów przez dziecko. Uważa się, że rodzice mogą wzmacniać zachowania eksploracyjne dzieci zarówno przez swoją obecność, jak i przez swoją aktywność. (Za wskaźniki eksploracji uważa się czas zajmowania się przedmiotem, liczbę podejść do przedmiotu, liczbę i różnorodność czynności badawczej, zadawanie pytań, stawianie hipotez).

Badania wpływu zachowania matki na aktywność poznawczą dziecka u dzieci między np. 9 a 18 miesiącem życia rozróżniają dwojakiego rodzaju strategie matek zmierzające do skupienia uwagi dziecka na przedmiotach i zdarzeniach w otoczeniu. Są to:

♦ strategie fizyczne (stukanie, wskazywanie, demonstrowanie, poruszanie ręką dziecka, itp.) oraz

I strategie werbalne (instruowanie, wyjaśnianie, nazywanie itp.).

Oczywiście wiek dziecka modyfikuje zachowania matek: wraz z wiekiem wzrasta liczba działań stymulujących oraz liczba strategii werbalnych. Stwierdzono też wzrost czasu poświęcanego przez dzieci na „bawienie się przedmiotami”, podejmowanie przez dziecko spontanicznie tego typu działalności również pod nieobecność matki.

Pod koniec drugiego roku życia pojawiają się u dzieci zabawy symboliczne (np. karmienie lalki itp.). Widziałam, jak zabawy tego typu są wykorzystywane przez pracowników Centrum Edukacyjnego Matki i Dziecka w Barcelonie. Jest to instytucja edukacyjna dla dzieci od urodzenia do 3 lat oraz ich rodziców, w której pokazuje się i uczy, przede wszystkim matki, właściwych zachowań i umiejętności odczytywania potrzeb dzieci i odpowiedniego odpowiadania na nie podczas zabaw eksploracyjnych i symbolicznych. Służy to budowaniu właściwego kontaktu dziecka z matką, a przede wszystkim budowaniu i wzmacnianiu więzi dającej poczucie bezpieczeństwa dziecku - tego podstawowego fundamentu dla rozwoju i zachowań dziecka.

Zaczynający się wraz z ukończeniem 3 roku życia wiek przedszkolny, to wg Eriksona stadium lokomocyjne (nazywane przez M. Debessa „wiekiem koziołka”). W tym okresie, wg Eriksona (1982), wykształca się kolejny składnik osobowości - inicjatywa, lub poczucie winy. Inicjatywa polega na dążeniu do wchodzenia w kontakt z otoczeniem (nowe zabawy, nowe rozwiązania). Poczucie winy prze-