126 Rozdział 4_ •_
Prawdziwy przełom w kształceniu na odległość nastąpił po upowszechnieniu się Internetu. To dynamicznie rozwijające się nowe medium dydaktyczne, umożliwiające najwyższy poziom interakcji oraz globalną komunikację, znalazło natychmiast zastosowanie w kształceniu na odległość, wnosząc nową jakość do procesu kształcenia i umożliwiając interakcję student — student oraz student — nauczyciel, co w sposób istotny zaczęło wpływać na efektywność tego typu kształcenia i zasięg oddziaływania dydaktycznego1.
W celu wzajemnego przesyłania informacji budującej wiedzę z określonej dziedziny wykorzystuje się różne technologie - od prostego podłączenia komputera za pomocą modemu i zwykłej linii telefonicznej do szybkich łączy satelitarnych. Podsumowując nasze krótkie rozważania dotyczące wykorzystania różnorodnych mediów i metod, możemy wyróżnić następujące rodzaje nauczaniu na odległość:
- nauczanie korespondencyjne,
- nauczanie za pomocą radia i telewizji,
- nauczanie za pomocą radia i telewizj i z interakcją telefoniczną, telefaksową, komputerową i wizyjną,
- nauczanie wspomagane komputerem,
- systemy telekonferencyjne,
- nauczanie przez sieć komputerową,
- nauczanie z wykorzystaniem wideofonów i systemów wideokonferencyjnych.
Metody nauczania na odległość należą do form prowadzenia procesu kształcenia otwartego, które może być prowadzone zarówno metodami stacjonarnymi, jak i zdalnymi2 3. Materiały dydaktyczne są tu przesyłane za pomocą poczty zwykłej, elektronicznej lub są umieszczane w serwerach WWW w celu samodzielnego skonstruowania lub pobrania przez ucznia lub studenta. Można w tym celu użyć także list dyskusyjnych, grup nowinek i wszelkich innych usług komputerowo-siecio-wych. Wykłady mogą być również przekazywane za pomocą telewizji. Uczniowie lub studenci mogą wykonywać różnego rodzaju testy i prace samodzielne lub w grupach. Do pracy grupowej najczęściej wykorzystuje się listy dyskusyjne i elektroniczne tablice ogłoszeń. To właśnie dostęp do Internetu otwiera przed uczestnikami nauczania na odległość nieprzebrane zasoby danych, z których można korzystać dowolnie dla wzbogacenia treści podawanych w trakcie kursu1.
W trakcie kształcenia na odległość wyróżniano różnorodne modele edukacyjne i organizacyjne. Scharakteryzujmy trzy, dziś już tradycyjne modele edukacyjne4:
- Model konsultacyjny, gdzie indywidualny proces uczenia się jest wspierany organizowanymi w stałych terminach zjazdami w placówkach edukacyjnych. Model len jest korzystny ze względu na możliwość prowadzenia stałej kontroli procesu uczenia się, lecz jest mało elastyczny.
- Model korespondencyjny, w którym proces uczenia się regulowany jest przez wymianę materiałów szkoleniowych i prac kontrolowanych drogą korespondencyjną oraz możliwością konsultowania się z nauczycielem różnymi kanałami komunikacyjnymi (np. telefonicznie, faxem lub pocztą elektroniczną).
- Model wspierający samokształcenie, w którym proces nauczenia jest kontrolowany przez samych słuchaczy. Mogą oni wybierać miejsce i tempo uczenia się, a także dokonywać pomiaru opanowanego materiału. Powinna ich cechować duża motywacja i samodyscyplina.
Wśród modeli organizacyjnych można wyróżnić5:
- Mieszane formy instytucji edukacyjnych, tj. konwencjonalnąplacówkęprowadzącą kształcenie na odległość w wydzielonym oddziale, przy zachowaniu wspólnej administracji i kadry pedagogicznej.
- Autonomiczne placówki oferujące kształcenie w systemie na odlfegłość oraz przygotowujące we własnym zakresie kursy i materiały dydaktyczne.
- Centralna instytucja na szczeblu krajowym, współdziałająca z innymi placówkami i organizacjami, dla których m.in. przygotowuje i produkuje materiały szkoleniowe oraz egzaminacyjne, nadaje kwalifikacje słuchaczom.
- Konsorcjum, będące tradycyjnym modelem bazującym na międzynarodowej współpracy instytucji oraz partnerskim udziale fimduszy, technologii i zdolności intelektualnych.
Tryb nauczania na odległość można porównać do trybu podyplomowego lub zaocznego. Komunikacja z wykładowcą odbywa się poprzez konsultacje (kontakt bezpośredni) oraz interakcyjne poprzez Internet, zgodnie z następującymi zasadami:
- student otrzymuje przez Internet treść wykładów do samodzielnego przestudiowania,
- student zobowiązany jest wykonać określoną przez wykładowcę ilość ćwiczeń i zadań,
- przedmiot kończy się egzaminem, który powinien być prowadzony przez wykładowcę w ustalonej formie, miejscu i czasie.
Całość takiego systemu powinna obejmować ofertę programową, technologię prowadzonych wykładów, sposób zaliczania i egzaminowania oraz wykonywanie prac laboratoryjnych i ćwiczeń. Stosowanie systemów DL zmniejsza na pewno
Zob. Prace zebrane w rozdziale Media w edukacji zdalnej, w: W. Strykowski (red.). Media a edukacja, Poznań 2000, s. 392-442.
K. Wieczorkowski, Nowe metody w nauczaniu na dystans, „Komputer w Szkole” 1996, nr 5 i 6.
Zob. J. Z. Gómikiewicz, Wychowanie obywatelskie w wirtualnych państwach Internetu, w: W. Strykowski, W. Skrzydlewski (red.), Media a edukacja w dobie globalizacji, Poznań 2002, s. 398-403. Autor prezentuje wirtualne państwa Internetu jako witryny WWW zaprojektowane na wzór tradycyjnie zorganizowanych i funkcjonujących państw. Strony zapewniają interakcje z wizytującymi je gośćmi.
Boczukowa, Edukacja na odległość, „Edukacja i Dialog" 2000, nr 6, s. 54-57.
E. Fruczek, Kształcenie na odległość jako jedna z form edukacji dorosłych, „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 1999, nr 2, s. 131—134.