IMGi17 (3)

126 Rozdział 4_ •_

Prawdziwy przełom w kształceniu na odległość nastąpił po upowszechnieniu się Internetu. To dynamicznie rozwijające się nowe medium dydaktyczne, umożliwiające najwyższy poziom interakcji oraz globalną komunikację, znalazło natychmiast zastosowanie w kształceniu na odległość, wnosząc nową jakość do procesu kształcenia i umożliwiając interakcję student — student oraz student — nauczyciel, co w sposób istotny zaczęło wpływać na efektywność tego typu kształcenia i zasięg oddziaływania dydaktycznego¹.

W celu wzajemnego przesyłania informacji budującej wiedzę z określonej dziedziny wykorzystuje się różne technologie - od prostego podłączenia komputera za pomocą modemu i zwykłej linii telefonicznej do szybkich łączy satelitarnych. Podsumowując nasze krótkie rozważania dotyczące wykorzystania różnorodnych mediów i metod, możemy wyróżnić następujące rodzaje nauczaniu na odległość:

-    nauczanie korespondencyjne,

-    nauczanie za pomocą radia i telewizji,

-    nauczanie za pomocą radia i telewizj i z interakcją telefoniczną, telefaksową, komputerową i wizyjną,

-    nauczanie wspomagane komputerem,

-    systemy telekonferencyjne,

-    nauczanie przez sieć komputerową,

-    nauczanie z wykorzystaniem wideofonów i systemów wideokonferencyjnych.

Metody nauczania na odległość należą do form prowadzenia procesu kształcenia otwartego, które może być prowadzone zarówno metodami stacjonarnymi, jak i zdalnymi^{2 3}. Materiały dydaktyczne są tu przesyłane za pomocą poczty zwykłej, elektronicznej lub są umieszczane w serwerach WWW w celu samodzielnego skonstruowania lub pobrania przez ucznia lub studenta. Można w tym celu użyć także list dyskusyjnych, grup nowinek i wszelkich innych usług komputerowo-siecio-wych. Wykłady mogą być również przekazywane za pomocą telewizji. Uczniowie lub studenci mogą wykonywać różnego rodzaju testy i prace samodzielne lub w grupach. Do pracy grupowej najczęściej wykorzystuje się listy dyskusyjne i elektroniczne tablice ogłoszeń. To właśnie dostęp do Internetu otwiera przed uczestnikami nauczania na odległość nieprzebrane zasoby danych, z których można korzystać dowolnie dla wzbogacenia treści podawanych w trakcie kursu¹.

W trakcie kształcenia na odległość wyróżniano różnorodne modele edukacyjne i organizacyjne. Scharakteryzujmy trzy, dziś już tradycyjne modele edukacyjne⁴:

-    Model konsultacyjny, gdzie indywidualny proces uczenia się jest wspierany organizowanymi w stałych terminach zjazdami w placówkach edukacyjnych. Model len jest korzystny ze względu na możliwość prowadzenia stałej kontroli procesu uczenia się, lecz jest mało elastyczny.

-    Model korespondencyjny, w którym proces uczenia się regulowany jest przez wymianę materiałów szkoleniowych i prac kontrolowanych drogą korespondencyjną oraz możliwością konsultowania się z nauczycielem różnymi kanałami komunikacyjnymi (np. telefonicznie, faxem lub pocztą elektroniczną).

-    Model wspierający samokształcenie, w którym proces nauczenia jest kontrolowany przez samych słuchaczy. Mogą oni wybierać miejsce i tempo uczenia się, a także dokonywać pomiaru opanowanego materiału. Powinna ich cechować duża motywacja i samodyscyplina.

Wśród modeli organizacyjnych można wyróżnić⁵:

-    Mieszane formy instytucji edukacyjnych, tj. konwencjonalnąplacówkęprowadzącą kształcenie na odległość w wydzielonym oddziale, przy zachowaniu wspólnej administracji i kadry pedagogicznej.

-    Autonomiczne placówki oferujące kształcenie w systemie na odlfegłość oraz przygotowujące we własnym zakresie kursy i materiały dydaktyczne.

-    Centralna instytucja na szczeblu krajowym, współdziałająca z innymi placówkami i organizacjami, dla których m.in. przygotowuje i produkuje materiały szkoleniowe oraz egzaminacyjne, nadaje kwalifikacje słuchaczom.

-    Konsorcjum, będące tradycyjnym modelem bazującym na międzynarodowej współpracy instytucji oraz partnerskim udziale fimduszy, technologii i zdolności intelektualnych.

Tryb nauczania na odległość można porównać do trybu podyplomowego lub zaocznego. Komunikacja z wykładowcą odbywa się poprzez konsultacje (kontakt bezpośredni) oraz interakcyjne poprzez Internet, zgodnie z następującymi zasadami:

-    student otrzymuje przez Internet treść wykładów do samodzielnego przestudiowania,

-    student zobowiązany jest wykonać określoną przez wykładowcę ilość ćwiczeń i zadań,

-    przedmiot kończy się egzaminem, który powinien być prowadzony przez wykładowcę w ustalonej formie, miejscu i czasie.

Całość takiego systemu powinna obejmować ofertę programową, technologię prowadzonych wykładów, sposób zaliczania i egzaminowania oraz wykonywanie prac laboratoryjnych i ćwiczeń. Stosowanie systemów DL zmniejsza na pewno

1

   Zob. Prace zebrane w rozdziale Media w edukacji zdalnej, w: W. Strykowski (red.). Media a edukacja, Poznań 2000, s. 392-442.

2

   K. Wieczorkowski, Nowe metody w nauczaniu na dystans, „Komputer w Szkole” 1996, nr 5 i 6.

3

   Zob. J. Z. Gómikiewicz, Wychowanie obywatelskie w wirtualnych państwach Internetu, w: W. Strykowski, W. Skrzydlewski (red.), Media a edukacja w dobie globalizacji, Poznań 2002, s. 398-403. Autor prezentuje wirtualne państwa Internetu jako witryny WWW zaprojektowane na wzór tradycyjnie zorganizowanych i funkcjonujących państw. Strony zapewniają interakcje z wizytującymi je gośćmi.

4

Boczukowa, Edukacja na odległość, „Edukacja i Dialog" 2000, nr 6, s. 54-57.

5

E. Fruczek, Kształcenie na odległość jako jedna z form edukacji dorosłych, „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 1999, nr 2, s. 131—134.