IMG�13 (2)

V IJwflninkowńJHia jakości życia

.1.1. Wybrane modele jakości życia

Centralną kwestią w badaniach nad jakością życia jest poszukiwanie czynników. które ją warunkują. W wielu opracowaniach zagranicznych poświęconych uwarunkowaniom jakości życia podkreśla się wagę osobistej percepcji jakości życia, a główne badane dymensje dotyczą ogólnego osobistego zadowolenia z życia, zadowolenia z pracy oraz stosunków i wzajemnych oddziaływań społecznych. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, spośród zmiennych z grupy relacji i interakcji społecznych badacze najczęściej brali pod uwagę związki interpersonalne, aktywność interpersonalną i społeczną, przyjaźń, sieć i typ wsparcia społecznego, przywiązanie, umiejętności społeczne oraz odpowiedzialność społeczną [Derbis 2000b].

W jednym z najwcześniejszych modeli badań prowadzonych w Polsce zakłada się, że poziom zadowolenia z życia zależy zwłaszcza od zdarzeń życiowych i warunków życia. Badacze będący zwolennikami tego podejścia uw zględniają różne warunki życia, na przykład status społeczno-ekonomiczny, poziom dochodów i małżeństwo [Czapiński 1992], wpływ problemów codziennego życia i konfliktów interpersonalnych [Bolger, Schilling 1991]. Wpływ krytycznych zdarzeń życiowych, mimo że może utrzymywać się przez kilka lat, nic powoduje trwałych zmian w poziomie zadowolenia z życia, zanika wraz z upływem czasu. Zatem wpływ warunków zewnętrznych jest! dość krótkotrwały i słaby, choć znaczące są wydarzenia z ostatnich sześciu miesięcy. Zgodnie z omówioną wcześniej cebulową teorią szczęścia zakłada się, że różnice w postawach ludzi wobec życia są względnie stałe i wynikają zwłaszcza z genetycznie uwarunkowanych predyspozycji [Czapiński 1992].

Inny z modeli uwarunkowań jakości życia stanowi propozycję ujmowania poziomu zadowolenia z życia jako determinowanego głównie przez cechy osobowości (w dużej mierze warunkowane genetycznie). Zatem poziom zadowolenia z życia jest negatywnie związany z neurotyzmem, a pozytywnie z ekstrawersją [Argyle, Martin 1991]. Poziom zadowolenia z życia zależy od wyposażenia genetycznego. Jednakże wyższemu poziomowi szczęścia towarzyszy także wyższa ocena w hierarchii wartości dbałości o dobre relacje z innymi. wyższa samoocena i poczucie kontroli nad zdarzeniami oraz większy optymizm. Cechy te są kształtowane pod wpływem oddziaływań społecznych oraz doświadczeń (w tym także oddziaływań terapeutycznych). Zatem zadowolenie z życia zależy od uwarunkowań genetycznych, ale także od wpływów środowiska. R. Vecnhovcn [1991] wskazuje, że słaby wpływ warunków ze-

wnętrznych na poziom ogólnego zadowolenia z życia może wynikać z małego zróżnicowania badanych warunków.

W trzecim modelu zakłada się, że zadowolenie z życia stanowi wypadkową właściwości osoby, czynników zewnętrznych oraz ich interakcji. Przyjmuje się, że pewni ludzie będą predysponowani do większego poziomu zadowolenia z życia pomimo porównywalnych warunków. Pewne czynniki zewnętrzne mogą podobnie wpływać na zadowolenie z życia wszystkich osób, lecz ważne jest znaczenie danego czynnika dla danej osoby. Znaczenie przypisywane poszczególnym elementom zależy od właściwości osoby. Tc same czynniki mają różne znaczenie dla różnych osób, a więc wykrywalny wpływ czynników zewnętrznych jest słaby. Przykładowo praca w otwartym biurze zwiększa poziom zadowolenia z pracy u ekstrawertyków, a zmniejsza u introwertyków [Furnham 1991].

Ostatni z modeli jakości życia został zaproponowany przez B. Headeya i A. Wearinga [1989]. Poziom zadowolenia z życia zależy od zdarzeń życiowych i zasobów jednostki. Cechy demograficzne, cechy osobowości i utrzymywanie bliskich relacji z innymi stanowią zasoby. Zasoby silniej wpływają na zadowolenie z życia niż zdarzenia życiowe. Jest to model ukazujący transakcyjne zależności między badanymi zmiennymi.

Interesującą alternatywą wydaje się model jakości życia zaproponowany przez R. Derbisa [2000]. Dokonane jest w nim zróżnicowanie źródeł na obiektywne i subiektywne. Obiektywne źródła to wiclowartościowe i wielowymiarowe warunki zewnętrzne oraz wewnętrzne. Subiektywne zaś dotyczą przeżywania zarówno tych warunków, jak i procesów psychicznych. Do interpretacji przeżyć w kontekście społecznym oraz do tworzenia pełnego zbioru predyktorów poczucia jakości życia służą warunki zewnętrzne. Zalicza się do nich: uprzemysłowienie, urbanizację, warunki wykonywania pracy, ekologiczne walory okolicy, wielkość dochodu na członka rodziny, warunki mieszkaniowe, poziom usług, dostęp do instytucji. Do warunków wewnętrznych należą biologiczne, emocjonalne i osobowościowo-intelcktualnc [ibid.].

3.2. Predyspozycje psychiczne oraz obiektywne wyznaczniki jakości życia

Zestawiając różne ujęcia jakości życia zauważyć można, że w niektórych definicjach zwraca się uwagę na kontekst, w którym dokonywana jest ocena, w innych zakłada się, iż dobrostan może być postrzegany z perspektywy poznawczej (jako ocena poznawcza własnego życia), emocjonalnej (jako bilans pozytywnych i negatywnych emocji i ogólny poziom dobrostanu jednostki) lub poznawczo-emocjonalnej (ujęcie łączące obie wymienione perspektywy).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG?13 (2) V IJwflninkowńJHia jakości życia.1.1. Wybrane modele jakości życia Centralną kwestią w ba
IMG?13 (2) V IJwflninkowńJHia jakości życia.1.1. Wybrane modele jakości życia Centralną kwestią w ba
Celem zajęć jest zwrócenie uwagi na rolę oceny jakości życia w praktyce medycznej i badaniach klinic
Fakultet: Ultrasonografia w stanach zagrożenia życia Formularz zaliczenia badania Imię,
Badanie jakości obsługi Jak skonstruować badanie jakości obsługi? Jakość obsługi można zbadać
Badania ilościowe Wywiad kwestionariuszowy Badania jakościowe Indywidualny wywiad
66067 P1020573 (2) 10. Kobiety po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych
Andrzej KoperFulereny Wybrane modele skorelowanych elektronów WYDAWNICTWO NAUKOWE
290 Z ŻYCIA SBP Zastanawiano się nad funkcjonowaniem platformy cyfrowej na zasadach przyjętych w red
303 (5) m- Polskie badania nad stylami życia to także badania pokazujące odmienność życia kobiet, s
307 (6) innych krajów Unii Europejskiej7.5. Style życia w Polsce na tle7.5.1. Badania nad stylami ży
Ocena jakości serwisu...Wnioski Wykonane badania, uzyskane wyniki oraz ich analiza pozwalają na
Resize of interna0004 38.    Ocena ilościowa i jakościowa płytek krwi: a)
1039142966328043621203 90760917860249100 n W ciągu pierwszych 12 godzin życia noworodka dokładne ba
Do zadań Prorektora ds. Jakości Kształcenia należy w szczególności: 1)    nadzór nad
8.Psydiologin stosowana •    przeprowadza badania nad praktycznymi problemami życia

więcej podobnych podstron