IMG�69 (2)

Rys

sssfd n

fYoblnmy badawcze

Aby móc roźstreygnąć główny problem badawczy dotyczący roli oczekiwanych eFektów korzystania z Internetu W jego problematycznym używaniu (pul), wyjścio-wo postawiono pytanie o to, czy można wyróżnić jakieś kategorie tego rodzaju oczekiwań wśród użytkowników internetu? Dodatkowo zapytano o związki oczekiwanych efektów korzystania z. internetu z formami, stażem i dobowym czasem aktywności internetowej.

W świetle poznawczo-behawioralnego modelu zachowań nałogowych, o znaczeniu oczekiwań efektów używania internetu dla PUI świadczyć może już sam charakter (treść) tych oczekiwań (przez innych badaczy określanych i badanych jako „internetowe gratyfikacje" czy motywy używania Internetu) (Weiser 2001; Song, l ni osę, Eastin i Lin, 2004; Kaliszewska, 2007). Głównym wskaźnikiem PUI jest jednakże spełnianie (potwierdzanie w wysokim stopniu) jego osiowych kryteriów diagnostycznych (wymienionych powyżej), które w tej pracy przyjmujemy głównie za Young (1998a; 1998b; 1999; por. GrifRths, 2000; Woronowicz, 2001; Beard i Wolf, 2001; Jakubik, 2002; Shapira i in., 2003; Pbprawa, 2007). Przyjmuje się również, że wskaźnikiem PUI może być nadmierny, dobowy (lub tygodniowy) czas aktywności on-line. Jednakże ten ostatni wskaźnik jest trudny do jednoznacznego określenia i już w badaniach Young (1998a) generalnie słabo wiązał się z symptomami PUI. Nie bez znaczenia dla PUI pozostaje również doświadczenie i wprawa w używaniu internetu, którą można ująć jako „staż aktywności on-line".

Organizacja i przebieg badań

W pierwszym etapie badań, opierając się na analizie literatury dotyczącej możliwych efektów i motywów używania internetu oraz wyników otwartej ankiety na ten sam temat, przeprowadzonej w grupie 92 użytkowników internetu, opracowano 77 stwierdzeń opisujących skutki używania internetu. Po analizie i weryfikacji stwierdzenia te posłużyły do konstrukcji Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Używania Internetu (KOEUI).

W drugim etapie badań stworzono w internecie specjalną stronę², na której zamieszczono powyższy kwestionariusz wraz z innymi metodami (patrz: metody badawcze). Zamieszczono też pytania o podstawowe cechy demograficzne (wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie) oraz zestaw pytań kontrolnych pozwalających sprawdzać wiarygodność uzyskiwanych odpowiedzi. Były to m.in. pytania z Kwestionariusza Aprobaty Społecznej (KAS) Drwala i Wilczyńskiej (Drwal, 1995) oraz

? stronę www badam8 psYChologia uni.wroc.pl technicznie opracował i administrował Dariusz Dule-wk7 ? Instytutu Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

pytania o wagę ciała, wzrost i posiadanie dzieci. Na .ironie znalazły się też pytania składające się na Skalę Spostrzeganego Stresu (PSS10) Cohena i Wiiliamsona (1988) we własnej adaptacji oraz Skala Samooceny Zasobów (SSZ) Poprawy (2008). Tbk utworzoną badawczą stronę internetową, pod hasłem „sprawdź czy jesteś uzależniony od internetu, dowiedz się więcej o sobie, zbadaj siłę własnego Ja", uaktywniono i szeroko reklamowano w internecie, dając internautom możliwość anonimowego, poufnego i dobrowolnego poddania się badaniu autodiagnostycznemu. Na bieżąco wraz z napływającymi danymi analizowano spójności, wiarygodność i powtarzalność zapisujących się w bazie danych, eliminując te przypadki, które budziły jakiekolwiek wątpliwości pod tym względem. Po udzieleniu wszystkich odpowiedzi, ściśle według szczegółowych instrukcji, badani mogli zapoznać się z automatycznie generowaną „diagnozą", tj. opisem uzyskanych wyników w PUI, PSS10 i SSZ. Jednocześnie informowano, że „diagnoza" ma charakter orientacyjny i wstępny, zachęcając osoby z wysokim wynikami w PUI do bezpośredniego kontaktu z psychologiem lub innym specjalistą. Badani po zakończeniu udzielania odpowiedzi mogli zapoznać się z tekstem opisującym PUI i związane z nim kontrowersje, oraz znajdowali na stronie linki do kilku innych stron opisujących ten problem i możliwości uzyskania fachowej pomocy (patrz: http:// www.badania.psy-chologia. uni.wroc. pl/?type=artykuł). Mieli oni też możliwość bezpośredniego (e-ma/1) skontaktowania się z prowadzącymi badanie i uzyskania tą drogą bezpłatnych konsultacji oraz wyjaśnień.

Metody badawcze

Ankieta dotycząca korzystania z internetu bada staż bycia internautą (odpowiedzi na skali od „miesiąc lub krócej" do „od ok. 5 lat lub dłużej"), przeciętny czas dobowej aktywności on-line (pytanie otwarte) oraz 14 możliwych sposobów korzystania z internetu (z odpowiedziami do każdego sposobu na 4-punktowych skalach od 0 - „nigdy" do 4 - „za każdym razem") (por. Poprawa, 2007; szczegóły patrz: tabela 2).

Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Używania Internetu bada oczekiwania pozytywnych efektów korzystania z internetu i składa się z 40 stwierdzeń. Do każdego stwierdzenia dołączono 4-punktową skalę odpowiedzi, z opisanymi punktami od 1 - „nie zgadzam się" do 4 - „zgadzam się". Analiza czynnikowa wyników uzyskanych w próbie N = 4007 respondentów metodą czynników głównych największej wiarygodności z rotacją Varimax ujawniła 4-czynnikową strukturę narzędzia (patrz: tabela 1). W ten sposób wyróżniono 4 podskale. Pierwsza, o wartości własnej czynnika 1 = 2,987 i ładunkach czynnikowych od 0,393 do 0,735, współczynniku zgodności wewnętrznej Alfa Cronbacha = 0,802, mocy dyskryminacyjnej pozycji od 0,492 do 0,725, składa się z 5 stwierdzeń i mierzy „oczekiwania optymalizacji i wzbogacenia relacji interpersonalnych". Druga podskala, o warto-