jezyk 2

EDWARD SAPIR

78

ti mm

ii

...I' .MU'

Zupełność formalna nic pozostaje w żadnym związku z bogactwem czy ubóstwem słownika. Użytkownicy danego języka zapożyczają czasem — dla wygody lub. gdy w grę wchodzą względy praktyczne, z konieczności — pewne słowa z obcych źródeł, w miarę jak poszerza się zakres ich doświadczenia. Mogą oni bądź rozszerzyć znaczenie posiadanych już słów, bądź stworzyć nowe słowa rodzimego pochodzenia na wzór słów już istniejących, bądź przejąć od innych termin odnoszący się do pojęcia, które zamierzają wprowadzić. Żaden z tych aktów nie narusza formy danego języka, podobnie jak wprowadzenie pewnych nowych obiektów do pewnej części przestrzeni nie zmienia geometrycznej formy tej przestrzeni ustalonej przez przyjęty układ odniesienia. Absurdem byłoby twierdzenie, że Karnowska Krytyka czystego rozumu może być natychmiast przetłumaczona na egzotyczny język Eskimosów czy Hotentotów, byłby to jednak absurd tylko w pewnym drugorzędnym znaczeniu. Rzecz w tym, że kultura tych prymitywnych ludów nie jest dostatecznie rozwinięta, by mogły je zainteresować abstrakcyjne koncepcje filozoficzne. Nie ma natomiast nic absurdalnego w twierdzeniu, że żadna cecha formalna języka hotentockiego czy eskimoskiego nie zmniejszyłaby klarowności ani nic ukryła głębi myśli Kanta — w istocie rzeczy wolno przypuszczać, że bardzo syntetyczna i periodyczna struktura eskimoskiego pozwoliłaby skonstruować terminologię Kanta lepiej niż rodzimy niemiecki. Nadto, nie jest absurdem twierdzenie, że zarówno hotentocki, jak i eskimoski posiadają cały aparat formalny, który jest potrzebny jako matryca do wyrażenia myśli Kanta. Jeśli w językach tych brak słownictwa odpowiadającego terminologii Kanta, to nie jest to wina tych języków, lecz samych Eskimosów i Hotentotów'. Języki jako takie są w' pełni przygotowane na przyjęcie ładunku filozoficznego do swych leksykalnych zasobów.

Ludzie żyjący w niezbyt zaawansowanej kulturze nie mają okazji spekulować o naturze przyczynowości i zapewne w językach ich nie ma słowa, które byłoby adekwatnym przekładem filozoficznego terminu „przyczynowość”, lecz jest to tylko luka słownikowa, pozbawiona wszelkiego znaczenia z punktu widzenia formy lingwistycznej. W tym ujęciu termin „przyczynowość” jest zaledwie jednym z nieograniczenie wielu przykładów' ilustrujących pewden schemat wyrażania się. Innymi słowy, „przy czy nowość” jest pod względem lingwistycznym tylko szczególnym sposobem wyrażenia pojęcia „działania przyczynowego”, idei pewnego działania traktowanego jako obiekt czy też byt. Forma takich słów, jak „przyczynowość”, jest dobrze znana w języku eskimoskim i w setkach innych języków prymitywnych. Nic mają one żadnych kłopotów’ z wyrażeniem pojęcia takich czynności, jak „śmiech”, „mowa” czy „bieg”, rozumianych jako swego rodzaju byty. Jeśli zaś jakiś określony język nie ma gotowej formy dla wyrażeń tego typu. to potrafi oddać wszystkie konteksty, w których formy te występują w innych językach, za pomocą innych schematów formalnych, pełniących tę samą Hinkcję. Na przykład, „śmiech jest przyjemnością”, „śmiać się