lichtarski (93)

186 S. Organizacja i zarządzanie w przedsiębiorstwie

być „czystymi" środkami realizacji planu i przejmują dalej idące zadania substytuujące planowanie. Wysuwają się one w konsekwencji przed planowanie w tym sensie, że uzyskują systematyczny wpływ na planowanie, wyznaczając zakres dopuszczalnych rozwiązań planistycznych poprzez określenie pożądanych, elastycznych środków kompensacyjnych. Jak z tego widać, zarządzanie w ujęciu funkcjonalnym jest działaniem złożonym. Zarządzanie przedsiębiorstwem jest systemem złożonym również od strony formalno-organizacyjnej. Zarówno w literaturze. jak i praktyce wyszczególnia się w nim różne podsystemy (części składowe), którym nadaje się też różne określenia¹* (rys. 11). Przede wszystkim

186 S. Organizacja i zarządzanie w przedsiębiorstwie

Piano-		Piano-
winie		winie
stratę-		stratę-
giczne		giczne

Plano wanie opera cyjne		Plano wanie opera tywne
płer* oto*		Steinmann,
ułożenia		Schreyom
amerykil-		(1995)

(W?)

skie

Strategor

(1995)

Ditlel

(1994)

Piano-		Piano-		PUno-		Plino-
winie		winie		winie		winie
strute-		stratę-		długo-		stratę-
giczne		giczne		okresowe		giczne

Pilno

wanie

takty

czne

Piano-		Piano-
winie		winie
opera-		łrednio-
cyjne		okresowe

Piano-		Ptano-
winie		winie
celów		celów
podsu-		podsu-
wowycb		wowycb
Formulo-		Piano-
winie		winie
strategu		stratę-
		giczne

				Piano-
Piano-		Piano-		winie
winie		winie		krótko-
opera-		Ukty-		okrętowe
cyjne				opera tywne

Gorfdńłki od mi

(Uut

P»nj

Pilno

wanie

Ukty-

czne

Ackoff

a*rj)

		PUno-
		winie
Im ple		opera-
mcnucja		tywne
strategii		(średnio-i krótkookresowe)

łka, MaJM Raba (HM, 1991) (1994) Wbetlcs.

Hnagar

(1«0)

Żiód*J cpnowmaii dutK

Ryi. 11. Podział pilnowania według kryterium jego ogólnoid (charakteru)

dzieli się je i uslawia w sekwencji: slratcgiczne-taktyczne-operacyjne (ale również operatywne) albo strategiczne operacyjne taktyczne. Zdaniem J. W. Gościń-skiego, sekwencja planowania: stratcgiczne-opcracyjno taktyczne nic budzi w zasadzie wątpliwości. Zgodnie bowiem z terminologią i nazewnictwem stosowanym

u

Dokonując podziału tego systemu, często mówi się tylko o planowaniu [8, s 193],

w sztuce wojennej zakłada się, że pewien zespół działań taktycznych składa się na operację [8, s. 193]. W literaturze (ale też i w praktyce) określenia: taktyczne i operacyjne są często używane zamiennie (nawet przez tych samych autorów), świadczy to o dużych trudnościach w stosowaniu jednolitej terminologii i jednoznacznym rozumieniu tych samych pojęć, co jest zjawiskiem powszechnym zarówno w naszej teorii, jak i praktyce. Nic ułatwia to komunikacji i tworzenia podstaw teorii zarządzania, w tym planowania. Wielu autorów dzieli planowanie jedynie na dwie grupy. Tak na przykład czyni R.L. AckofT (zob. [1, s. 23]), wymieniając planowanie strategiczne i taktyczne i stosując podejście, które można nazwać rozmytym ^l\ Obecnie dość powszechnie wyróżnia się dwa elementy składowe planowania (a także zarządzania), a mianowicie strategiczne i operacyjne (zob. m.in. [4, s. 78; 22, s. 419]). W literaturze niemieckiej elementy te uzyskują nazwy: strategiczne i operatywne. Równolegle, zwłaszcza w literaturze amerykańskiej, występuje podział na trzy elementy, odpowiadające sekwencji tworzenia i realizacji strategii (cele-strategic-wdrożcnia). Wyłącza się też niekiedy ustalanie celów poza problematykę planowania, traktując ją jako odrębny podsystem. Obecnie też wyodrębnia się planowanie finansowe w oddzielny subsystem w celu zintegrowania całokształtu działalności przedsiębiorstwa. W ten sposób podkreśla się zarządzanie zorientowane na wynik, co znajduje swoje odbicie w tzw. controllingowej koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem (zob. [8]).

W obliczu różnorodności ujęć pokazanych na rys. 11 proponujemy przyjęcie podziału zarządzania (w tym planowania) na strategiczne i operacyjne. Podział zarządzania (planowania) przedsiębiorstwem na strategiczne i operacyjne (zob. rys. 12) oznacza, że problematyka zarządzania taktycznego i operacyjnego bądź operatywnego zostaje przypisana w zasadzie do zarządzania operacyjnego.

Zarządzanie strategiczne wyznacza cele i wyodrębnia z otoczenia pole działania (domeny) (zob. [20, s. 101]) oraz ustala program działania przedsiębiorstwa w podstawowych zarysach. Strategia jest definiowana bardzo różnie. Między innymi przez strategię rozumie się zespół standardowych, dostosowanych do sytuacji firmy oraz otoczenia sposobów osiągnięcia celów przedsiębiorstwa (zob. [16, s. 14]; przegląd wybranych definicji strategii można znaleźć w [24. s. 163]). W tym kontekście celem zarządzania strategicznego jest generowanie i wybór strategii przedsiębiorstwa (które określają najkorzystniejszą ścieżkę rozwoju przedsiębiorstwa), a także ustalenie programów (strategicznych) umożliwiających przekształcenie strategii w działanie.

( Zarządzanie operacyjne stanowi instrument wykonawczy założeń strategicznych. Wynik decyzji strategicznych staje się wejściem na poziom operacyjny, gdzie zapadają dalsze, bardziej szczegółowe decyzje. Na poziomie operacyjnym realizują się dwa zasadnicze zadania: z jednej strony należy zapewnić sprawną realizację

^,T To znaczy ukim, w którym me nu ostrego, jednoznacznie określonego przejścia ze zbioru przynależności do zbioru nieprzynależnoki i odwrotnie