lovejoy

jakie przypisuje samej sobie lub jakie przypisują jej zwolerini_Cy Trzeba zatem podać kilka przykładów patosu metafizycznej w ściślejszym sensie. Wielka rozmaitość jest patosem etcrnalj^ tycznym - estetyczną przyjemnością, którą daje nam sam, abstrakcyjna idea niezmienności. Najwięksi filozofujący po_CCj wiedzą dobrze, jak go wywoływać. W poezji angielskiej ilustrują go owe znane wersy z Adonisa Shelleya, które na nas wszystkiej) sprawiały niegdyś wrażenie magicznych:

Jedno pozostaje, zmienia się i mija wielość

Światło Niebios jaśnieje na zawsze, ziemskie cienie odpływają...

Nie jest oczywiste samo przez się, że pozostawanie zawsze niezmiennym powinno zostać uznane za doskonałość. Jednakowoż poprzez skojarzenia i na wpół ukształtowane obrazy, jakie wywołuje sama koncepcja niezmienności — choć jedna rzecz, poczucie spoczynku, które wzbudza jej innere Nachahmung [wewnętrzne naśladownictwo] w dręczących nas uczuciach — filozofia, która mówi nam, że w samym sercu rzeczy istnieje rzeczywistość pozbawiona cienia zmienności, znajdzie z pewnością odpowiedź w naszej emocjonalnej naturze, a w każdym razie w określonej fazie indywidualnego lub zbiorowego doświadczenia. Wersy Shelleya są również przykładem innego rodzaju patosu metafizycznego, zwykle łączącego się z poprzednim — patosu monis-tycznego lub panteistycznego. To zdumiewające —jak zauważył niegdyś William James—że wielu ludziom może dawać szczególną satysfakcję powiedzenie, iż Wszystko jest Jednem^ Cóż jest piękniejszego i bardziej doniosłego w numerycznej jedynce niż w jakiejkolwiek innej liczbie? Jednak psychologicznie siła patosu ' monistycznego jest w pewnym stopniu zrozumiała, gdy rozważy się naturę odpowiedzi, do których prowadzi dyskusja o jedności. Prowadzi ona na przykład do miłego poczucia wolności płynącego z triumfu nad kłopotliwym rozszczepianiem i rozdzielaniem rzeczy lub wynikającego z uwolnienia się od nich. Dojście do tego, że rzeczy, które dotychczas rozdzielaliśmy w naszym umyśle, są-w jakiś sposób tą samą rzeczą, samo przez się jest zwykle? przyjemnym doznaniem dla istot ludzkich. (Miejcie na uwadze tekst Jamesa On Same Hegełisms i książkę B.P. Blooda ThĄ Anaesthetic Revełation.) Znów zatem, gdy monistyczna fllozofiM oświadcza lub sugeruje, że jedna rzecz jest częścią uniwersalnej! Jedności, można uwolnić się od całego zestawu niejasnycHj